نقش دهانشویه ها در درمان ارتودنسی

مسواک زدن و حذف پلاک در افرادی که از براکتها استفاده می کنند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ابزار های ارتودنسی با ایجاد گیر پلاک، از حذف مکانیکی آن طی مسواک زدن جلوگیری میکنند و به این ترتیب احتمال پوسیدگی دندان و ابتلا به بیماریهای پریودنتال را افزایش میدهند.

درباره اهمیت مسواک و نخ دندان به عنوان اصلی ترین روشهای حذف پلاک در گذشته صحبت کردیم. در کنار موارد مذکور، مورد دیگری که به حذف پلاکها، خصوصا حین درمان ارتودنسی، کمک می کند استفاده از دهانشویه هاست. بسته به شرایط بیمار و تشخیص متخصص ارتودنسی، انواع مختلفی از دهانشویه ها تجویز میشوند.

اگر علیرغم استفاده از مسواک ارتودنسی و مسواک بین دندانی هنوز هنگام مسواک زدن،لثه های شما دچار خونریزی می شود،دچار التهاب لثه هستید و بایستی از دهانشویه مخصوص ارتودنسی استفاده کنید. واقعیت امر این است که برای فردی که ارتودنسی کرده است،فقط مسواک های ارتودنسی کافی نیست و باید حتما” از دهانشویه های ارتودنسی نیز استفاده کند؛مکانیسم عمل این دو نیز متفاوت است.مسواک ارتودنسی و مسواک بین دندانی به روشهای مکانیکی پلاک های غذایی و دبری ها را حذف میکنند ولی دهانشویه ها به روش های شیمیایی سعی در تمیز نمودن حفره دهان دارند.

مطالعات نشان داده اند که در دهان افراد تحت درمان ارتودنسی، میزان باکتریهای استرپتوکوک موتانس (عامل ایجاد پوسیدگی), گونه های انتروباکتریاسه و کاندیدا افزایش می یابند و به این ترتیب پلاک فوق لثه ای دست نخورده، موجب التهاب ( ژینژیویت) و افزایش حجم(هایپرپلازی) لثه می شود.  در این حالت، لثه ها متورم ،ملتهب و قرمز میشوند و بر اثر تحریک ممکن است دچار خونریزی شوند.

در این شرایط استفاده از دهانشویه های بدون الکل گزینه مناسبی به شمار می رود. اغلب این دهانشویه ها حاوی کلرهگزیدین هستند که یک آنتی سپتیک بسیار موثر است. طول دوره استفاده از دهانشویه های آنتی سپتیک باید توسط متخصص ارتودنسی تعیین شود چرا که استفاده طولانی مدت از آنها میتواند موجب بر هم خوردن تعادل فلور طبیعی دهان شود.

برای استفاده از این نوع دهانشویه های آنتی سپتیک توصیه میشود نخست با کمک خمیردندان معمولی دندانهای خود را مسواک بزنید. سپس مسواک را به دهانشویه آغشته کنید و در حالیکه مسواک را در جهت خطوط لثه (محل اتصال لثه به دندان) در دست گرفته اید شروع به مسواک زدن بکنید. از آنجا که لثه ها ملتهب هستند ممکن است دچار خونریزی شوند که جای نگرانی ندارد. زمانیکه التهاب لثه برطرف شود قوم لثه محکمتر و رنگ آن صورتی مرجانی شده و خونریزی آن متوقف خواهد شد.

از آنجا که استفاده از نخ دندان در حین استفاده از براکتها دشوار است،استفاده از دهانشویه میتواند نقایص آنها را تا حدودی جبران نماید. طبقه بندی دهانشویه ها بر اساس ترکیبات موجود در آنها و همچنین موارد تجویز آنها متفاوت است. گروهی از دهانشویه ها صرفا توسط متخصص میتوانند تجویز شوند و جنبه درمانی دارند. این دهانشویه ها همانند کلرهگزیدین در صورت استفاده مداوم میتوانند موجب تغییر رنگ دندانها و یا اختلال در حس چشایی شوند که با قطع مصرف آنها برطرف خواهد شد.

گروه دیگر از دهانشویه ها بدون نسخه از داروخانه ها قابل تهیه هستند و در کنار مسواک و نخ دندان به بهداشت بهتر دهان کمک میکنند. وجود الکل موجب تسریع جذب دهانشویه در مخاط و به این ترتیب اثرگذاری بیشتر آن میشود؛اما در اثر استفاده طولانی مدت میتواند موجب خشکی مخاط دهان شود. بعضی مطالعات نیز از نقش استفاده مداوم آن در ایجاد سرطان دهان سخن گفته اند از اینرو توصیه میشود از دهانشویه های فاقد الکل استفاده شوند.

اگر دندانها مستعد پوسیدگی باشند ممکن است دندانپزشک استفاده از دهانشویه های حاوی فلوراید را توصیه کند که میتوانند به صورت روزانه و با غلظت 0.05% استفاده شوند. فلوراید با تقویت مینای دندان باعث جلوگیری و ترمیم پوسیدگیهای محدود به مینا میشود و دمینرالیزاسیون حملات اسیدی باکتریها را کاهش میدهد. از این نوع دهانشویه ها نباید برای کودکان کوچکتر از 6 سال استفاده نمود.

سهولت استفاده از دهانشویه در کنار دشواری استفاده از نخ دندان در طول دوره درمان ارتودنسی ممکن است موجب شود تا افراد این دو را جایگزین یکدیگر در نظر بگیرند. استفاده از دهانشویه به عنوان جز سوم بهداشت دهان و دندان در کنار مسواک و نخ دندان میتواند موثر باشد اما جایگزینی آنها با یکدیگر به هیچ وجه صحیح نیست.

برای استفاده از دهانشویه های معمولی نخست باید دندانها را مسواک زد تا سطح دندانها تمیز شود. سپس بایستی مطابق دستور متخصص ارتودنسی یا توضیحات روی محصول، مقدار کافی از آنرا وارد دهان کرده و چرخاند تا به تمام سطوح دندان و لثه ها برسد و 30 ثانیه تا یک دقیقه این کار را ادامه داد. پس از استفاده از دهانشویه نیز باید به مدت 30 دقیقه از شستن دهان یا خوردن و آشامیدن خودداری کرد.

از آنجا که برخی از دهانشویه ها موجب سوزش مخاط دهان میشوند ممکن است برخی افراد قبل از استفاده آنرا رقیق کنند ؛امری که به خاطر کم کردن اثرات دهانشویه توصیه نمیشود. مسئله مهم دیگری که باید با متخصص ارتودنسی خود در میان بگذارید،این است که دهانشویه های ارتودنسی نبایستی موجب رنگ پذیری دندانهای شما شوند؛مثلا” دهانشویه کلرهگزیدین به خوبی التهاب لثه های شما را برطرف می کند

اما اگر بیش از سه هفته مورد استفاده قرار گیرد موجب ایجاد رنگدانه های قهوه ای روی دندانهای شما می شود که از بین بردن آنها کار راحتی نمی باشد.متخصص ارتودنسی شما می داند که کدام دهانشویه های ارتودنسی ممکن است موجب تغییر رنگ دندانهای شما شوند و ازینرو قبل از استفاده از دهانشویه ارتودنسی؛با متخصص ارتودنسی خود مشورت کنید.