دندان مصنوعی یا پروتز دندان کودکان
از دست رفتن زود هنگام دندان ها در کودکان، هم دندان های دائمی و هم شیری، می تواند منجر به بروز مشکلات عملکردی و زیبایی شود. از دست رفتن دندان ها هم در بخش های قدامی و هم در بخش های خلفی ممکن است منجر به بروز نقص در عمل جویدن، قرار گیری نادرست دندان ها روی یکدیگر و رشد نادرست آنها، و ادای درست حروف شود. در صورتی که برای دندان های از دست رفته جایگزینی قرار داده نشود، ممکن است مشکلات بیشتر بروز پیدا کنند، از جمله جابجایی دندان های مجاور، از دست رفتن استخوان آلوئولار، و اکلوژن غیر عادی.
با در نظر گرفتن طبیعت حساس کودکان، از دست رفتن دندان ها ممکن است منجر به گسترش نا امنی و مشکلات اعتماد به نفس پایین شود. بواسطه ماهیت رشد دینامیک (پویا) در کودکان و نوجوانان، ابزارهای زیبایی نباید مانع رشد و نمو سیستم اوروفاسیال (صورت و چهره) شوند. و باید مطابق با استانداردهای کافی زیبایی و عملکردی باشد. ابزارهای زیبایی دندانی در دندانپزشکی کودکان باید با توجه به شرایط خاصی برنامه ریزی و طراحی شود که منجر به از دست رفتن یا آسیب به دندان نشوند. رویکردهای میان رشته ای تحت نظارت مداوم یک متخصص دندانپزشکی کودکان و ارتودنتیست مجرب، و نیز چکاپ های منظم با معاینات بالینی و رادیوگرافی نیاز هستند.
ابزارهای مدرن زیبایی دندانپزشکی لازم است چندین ضابطه مهم را داشته باشند تا به عنوان یک گزینه درمانی کافی در کودکان تلقی شوند:
- احیاء عملکرد و تأثیر گذاری عمل جویدن: ابزارهای زیبایی باید بتوانند جایگزین دندان های از دست رفته شوند بدون آنکه مانع توانایی جویدن کودک شوند. آنها باید به گونه ای درست طراحی شوند تا ساییدگی دندان های روبرو به صفر یا به حداقل برسد.
- محافظت از پالپ دندان: حیات پالپ دندان باید هر زمانی که امکان داشته باشد حفظ شود. ترمیم های زیبایی باید با دقت بالا ساخته شوند تا به حیات پالپ دندانی که روی آن قرار دارد (اگر زنده است)، و نیز دندان های مجاور و روبرو خدشه ای وارد نشود. لازم است ترمیم های زیبایی به طور منظم چک شوند و با توجه به رشد و نمو کودک تنظیم شوند.
- ضوابط زیبایی: احیاء زیبایی یکی از محورهای اصلی دندانپزشکی مدرن است. نگران ظاهر فردی بیمار بودن برای کودکان بسیار مهم است، مخصوصاً در نوجوانان. با این حال، اخیراً مطالعاتی انجام شده اند که نشان می دهند حتی کودکان در دوره پیش از دبستان (3 تا 5 سال) به آن مقدار خودشناسی درباره تصویر ظاهری خود رسیده اند که نگران این باشند که از نظر بچه ها یا افراد بزرگسال دیگر چگونه به نظر می رسند.
پروتزهای مصنوعی یا دنچرها برای کودکان - عملکرد گفتار صحیح: از دست رفتن دندان ها، مخصوصاً در منطقه قدامی، ممکن است موجب حرف زدن ناصحیح یا همان ادای نادرست لغات شود. از دست رفتن دندان های پیشین اغلب باعث می شود کودک قادر نباشد حروف صامت دندانی مانند “ت، د، ن” و در برخی زبان ها “ل” را به درستی ادا کند. مشکلات مشابه ممکن است در کودکان دارای شکاف لب، فک بالا و قسمت های نرم سقف دهان بروز پیدا کند. این می تواند منجر به گسترش الگوی گفتاری نادرست شود که نیاز دارد پس از قرار گرفتن از دست رفتگی دندان ها یا نقص ها تحت مراقبت با پروتزهای مصنوعی کافی، با کمک گفتار درمانگر اصلاح شود.
- ابزارهای مصنوعی زیبایی باید بیشترین و صحیح ترین حمایت را از رشد صحیح دندان ها و بیرون آمدن آنها، و نیز حمایت از رشد قوس های دندانی، و استخوان های صورت داشته باشند. ابزارهای زیبایی نیاز به مراقبت و نگهداری، تنظیم و چکاپ منظم دارند تا باعث نشوند مانع رشد صحیح اوروفاسیال شوند. در این صورت، با توجه به محیط انعطاف پذیر و قابل تغییر حفره دهانی کودک، همه ابزارهای زیبایی دندانی عملکردی موقت دارند.
- پیشگیری از بروز عادات مضر: از دست رفتن دندان ها از دست رفتن دندان ها یا قرار گیری نادرست دندان ها می تواند باعث شود در کودک عادت دندان قروچه (فشردن و ساییدن دندان ها روی یکدیگر) گسترش پیدا کند، یا به طور مکرر فک های خو را روی یکدیگر فشار دهد. علاوه بر این، این عادات می توانند در برخی کودکان در پاسخ به درد، و گاهی اوقات در طول زمان بیرون آمدن دندان ها گسترش پیدا کنند. علاوه بر این، کودکان با شرایط پزشکی خاص، مانند فلج مغزی (اختلالات دماغی از قبیل اختلال در گفتار) نیز مستعد گسترش براکسیسم هستند. هدف استفاده کافی از ابزارهای زیبایی در این مورد، پیشگیری از بروز عادات مضر با به تثبیت رساندن اکلوژن و پیشگیری از بروز احساس درد است.
- ایفای نقش فضا نگهدار: اگر دندان های از دست رفته با ابزارهای زیبایی (پروتزهای مصنوعی) جایگزین نشوند، ممکن است دندان های مجاور به سمت قسمت های بدون دندان در تیغه آلوئولار جابجا شوند، که منجر به بروز مشکلات در اکلوژن و مشکلاتی برای بیرون آمدن دندان ها خواهد شد.
- تثبیت دندان های لق پس از تروما: اسپلینت ها، هم سیم و هم کامپوزیت یا بافت (فیبر)، نقشی حیاتی در حفظ دندان هایی ایفا می کنند که در نتیجه تروما لق شده اند. قبل از اسپلینت کردن دندان ها، بررسی های دقیق و با جزئیات با تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس باید انجام شوند، و نظارت و چکاپ منظم دندانپزشک باید برای دوام اسپلینت صورت گیرد تا از انکیلوز پرهیز شود.
همه این ضوابط باید رعایت شوند تا شرایط مناسب برای پروتزهای دندانی بوجود بیاید تا زمانی که کودک به سن بزرگسالی برسد.
در گذشته، وقتی دندان های شیری دچار پوسیدگی شدید می شوند، در اکثر مواقع به کشیده شدن ختم می شوند. درمان پالپوتومی، و ضایعات پوسیده بزرگ روی دندان های شیری اغلب به دلیل عدم توانایی ایجاد محیط بدون بزاق و نیز عدم نگهداری کافی، منجر به شکست ترمیم های مستقیم دندان می شوند. امروزه، روکش ها جایگزین هایی شدنی تلقی می شوند. ملاحظات استفاده از روکش های دندانی روی دندان های شیری عبارتند از:
- نقائص رشد
- شکستگی دندان
- دندان پس از درمان پالپ
- ترمیم پوسیدگی های چند سطحی، مخصوصاً در بیمارانی که خطر پوسیدگی دندان در آنها بالا است.
- دندان هایی که ساییدگی های گسترده دارند.
- دندان هایی که لازم است به عنوان اباتمنت برای فضا نگهدارها عمل کنند.
مواد و طراحی که برای چنین روکش هایی مورد استفاده قرار می گیرد، طی چندین سال تغییرات زیادی پیدا کرده اند، و بهبودهای اخیر در طرح مواد دندانپزشکی منجر به ارائه انواع مختلفی از روکش های دندانی به بازار شده اند. مهم ترین عواملی که باید دندانپزشکان هنگام انتخاب روکش ها مد نظر قرار دهند دوام، زیبایی، قابلیت حفظ دندان، انطباق پذیری، مدت زمان قرار گیری، فاقد حساسیت بودن، و هزینه هستند.
روکش های فلزی ضد زنگ
روکش های فلزی ضد زنگ اوایل به عنوان گزینه های درمانی ظاهر شدند که کل ساختار دندان را پوشش می دادند. روکش های اولیه از نیکل و کرومونیوم تشکیل شده بوند، که به این ویژگی شهرت داشتند که منجر به بروز علائم بالینی ناخواسته می شوند، که بیشتر به دلیل احتمال آلرژی به نیکل است. از آن زمان تاکنون، طرح روکش ها و نیز فلزات مورد استفاده تغییرات چشمگیری داشته اند. امروزه روکش های فلزی ضد زنگ شامل ترکیبی از فلزات هستند که عبارتند از آهن، کرومیوم، کربن، و نیکل 9%، درست مانند سیم های کمانی ارتودنسی.
روکش های فلزی ضد زنگ به با دوام بودن شهرت دارند. با دوام بودن روکش ها اساساً به دنبال کردن پروتکل های درست برای قرار گیری روکش ها بستگی دارد، مخصوصاً در ارتباط با حاشیه ها. اگر این احتمال وجود داشته باشد که باید حاشیه روکش روی دندان های سالم قرار بگیرد، و اگر اینطور نباشد، همانطور که مطالعات نشان داده اند، می تواند روی مواد ترمیمی آمالگام یا گلاس آینومر قرار بگیرند، دو ماده ای که کمترین مقدار نشت را داشته اند. احتمالاً بزرگترین مشکل با روکش های فلزی ضد زنگ ظاهر نا زیبای آنها است، که استفاده از آنها برای ترمیم دندان های مولر اول و دوم شیری را محدود می کند. با این حال، ممکن است این روکش ها از نظر زیبایی قانع کننده باشند وقتی ونیر کامپوزیت از جلو روی آنها قرار می گیرد.
روکش های زیرکونیا
روکش های زیرکونیا در دندانپزشکی نسبتاً جدید هستند، گرچه خود این ماده سال ها قبل در پزشکی مورد استفاده قرار می گرفته است و در جراحی لگن کاربرد ارتودپدیک داشته است. زیرکونیایی که برای ساخت روکش های دندانی استفاده می شود زیرکونیای تثبیت شده ایتریوم است. از بین تمام مواد بر پایه زیرکونیا، این ماده بالاترین استحکام خمشی را در کنار مقاومت در برابر مواد شیمیایی و خوردگی، به زیرکونیای دندانپزشکی می دهد. بعلاوه، این مواد سازگار با بدن انسان، فوق العاده حساسیت زا، و با دوام مشابه مینای طبیعی دندان است.
از آنجا که روکش های زیرکونیا (برخلاف روکش های فلزی ضد زنگ) نمی توانند تنظیم شوند، برای دندان های شیری به صورت پیش ساخته و با ویژگی های خاص وارد بازار می شوند. بنابراین مهم است قبل از چسباندن روکش روی دندان، یک روکش نمونه امتحان شود تا اطمینان حاصل شود دندان، حاشیه آن، و اکلوژن به خوبی آماده شده اند. بر خلاف زیرکونیای سنتی، روکش های زیرکونیا کمترین ساییدگی را برای دندان های شیری مقابل بوجود می آورند. ظاهر فوق العاده زیبای روکش های زیرکونیای پیش ساخته باعث می شود آنها برای ترمیم های قسمت های جلو یا عقب دهان مناسب باشند، در حالی که دوام و طول عمر خوبی داشته باشند.
پروتزهای متحرک پارسیل
پروتزهای متحرک پارسیل در کودکان باید با توجه به رشد و نمو کودک طراحی شوند. طرح پروتزهای دندانی باید به گونه ای باشد که اجازه دهد وقتی دندان ها بیرون آمدند یا جابجا شدند بتوان در آنها تغییراتی ایجاد کرد. دوران طولانی مدت بدون دندان (یا جایگزین دندان) باعث می شود در قسمت هایی که دندان از دست رفته است تیغه آلوئولار باریک شود و از نظر عمودی نیز دچار نقص می شود، علاوه بر اینها، بیرون آمدن بیش از حد لازم دندان های دائمی روبرو و نیز انحراف نوک دندان های مجاور می شود.
پروتزهای پارسیل بر پایه بافت زمانی کاربرد دارند که انتظار داریم کودک برای مدت زمانی طولانی بدون دندان باشد، یا زمانی که پیش بینی می شود بلافاصله پس از کشیدن دندان یا از دست رفتن دندان در نتیجه تروما، تحلیل لثه اتفاق بیفتد. علاوه بر این، در موارد وخیم هایپودنشیا (فقدان دندان)، خواه به صورت ارثی (مانند اکتودرمال دیسپلازی) اتفاق افتاده باشد، یا پس از جراحی های کیست یا تومور، استفاده از آنها توصیه می شود. ساخت پروتزهای مصنوعی در سنین پایین، مخصوصاً در موارد هایپودنشیا، ممکن است منجر به بهبود چشمگیر در ظاهر، گفتار، و نیز عملکرد جویدن شود. چنین تغییرات مثبتی موجب بالا رفتن اعتماد به نفس کودک می شوند و کمک می کنند الگوی رژیمی درستی بوجود بیاید. تحقیقات نشان داده اند استفاده از پروتزهای بر پایه بافت مانع رشد مندیبل و ماگزیلا نمی شود.
پروتزهای مصنوعی بر پایه بافت در کودکان، اغلب با پهن کردن بدنه پایه آکریلیک پروتز که روی تیغه آلوئولار و پلیت قرار می گیرد، نگه داشته می شوند. گیره ها تنها زمانی استفاده می شوند که لازم باشد، زیرا به دندان ها فشار وارد می کنند، اما ممکن است تعدای فنر ارتودنتیک در طراحی پروتز مصنوعی گنجانده شوند تا جابجایی های لازم دندان ها را تسهیل سازند. در سال های اخیر، استفاده از پروتزهای مصنوعی بر پایه پلی آمید در دندانپزشکی رو به افزایش بوده است، که اساساً به خاطر حالت کشسان بالای آن است و نیز اینکه از نظر سمیت بی خطر و ایمن، و از نظر زیبایی خوب است. قابلیت تطبیق بالا و نیز کشسان بودن آنها باعث شده است آنها بویژه برای استفاده در دندان های شیری و دوره واسط دندانی مناسب باشند.
پروتزهای مصنوعی بر پایه دندان
این نوع پروتزها می توانند در موقیعت های بی دندانی پس از جراحی های کیست یا تومور در منطقه مندیبل یا ماگزیلا طراحی شوند.
در چنین مواردی، توصیه نمی شود روی بافت های لثه یا استخوانی که با مشکل مواجه شده اند فشار اعمال شود، زیرا می تواند منجر به بروز عوارض، عفونت، و زخم پس از جراحی شود. پروتزهای مصنوعی بر پایه دندان با گیره های دندانی و تکیه گاه های اکلوزال نگه داشته می شوند، و سطح تماس با مخاط را تا حد امکان کاهش می دهد، در حالی که سختی و استحکام پروتز مصنوعی با یک چارچوب فلزی حمایت کننده تأمین می شود.
طراحی همه پروتزهای مصنوعی باید به گونه ای باشد که اجاره دهند بهداشت دهان کودک و پروتز رعایت شود و این اطمینان را بوجود بیاورد که هیچ آسیبی به بافت های اطراف وارد نخواهد شد. چکاپ های منظم باید هر 3-6 ماه یک مرتبه انجام شوند، و باید تغییرات ایجاد شوند تا متناسب با رشد و نمو کودک باشد.
از دست رفتن دندان های قدامی در کودکان و نوجوانان اغلب نتیجه آسیب و/ یا عوارض تروماهای قبلی است (مانند انکیلوز یا تحلیل ریشه). دندان های جلوی مرکزی ماگزیلا دندان هایی هستند که بیشتر تحت تأثیر تروما قرار می گیرند. در طول دوران کودکی، و مخصوصاً بلوغ، باید یک ترمیم موقت غیر تهاجمی و طولانی مدت تر طراحی شود تا زمان مناسب استفاده از ایمپلنت های دندانی فرا برسد. به دلیل خطر عوارضی که ممکن است بوجود بیایند، مانند قرار گرفتن ایمپلنت بالاتر از حد مورد نظر، کاشت ایمپلنت باید به تعویق بیفتد تا زمانی که دوران بلوغ فرا برسد.
بریج های متصل شده با رزین
این نوع بریج ها گزینه هایی با کمترین میزان تهاجمی بودن برای جایگزینی دندان های از دست رفته هستند. این نوع ترمیم ها نخستین بار در دهه 1970 ابداع شدند و از آن زمان تاکنون از نظر طراحی و مواد مورد استفاده تحول عظیمی پیدا کرده است. اولین نوع بریج های متصل شده با رزین تحت عنوان Rochettebridge شناخته شدند، که نگه داشتن آنها با کمک چسب های رزینی و از طریق ریتینرهای فلزی سوراخ شده صورت می گیرد. نام مخصوصی که عموماً برای بریج های متصل شده با رزین استفاده می شود “بریج مریلند” است که با نوعی ماده چسبنده التکروشیمیایی ساخته شده است که در دانشگاه مریلند ابداع شده بود، و قابلیت چسبندگی رزین به آلیاژ فلز را بهبود و ارتقاء می بخشد.
در سال های اخیر، با گسترش مواد جدید، ترمیم های فلز- رزین سنتی با ورود کامپوزیت های تقویت شده فیبری جدید به تدریج در حال منسوخ شدن هستند. تحول محصولات فیبری برای استفاده های دندانپزشکی از فیبرهای ساده، فیبرهای از پیش آغشته شده، به سمت استفاده از فیبرهای کاملاً آغشته شده با رزین می رود. رایج ترین انواع فیبرها برای استفاده در بریج های چسب شونده با رزین عبارتند از پلی اتیلن، کِولار Kevlar و فیبرهای بر پایه شیشه. بعلاوه، ممکن است فیبرها یک طرفه، به هم تابیده، شبکه ای، یا به هم بافته شده باشند.
انواع مختلف فیبرها و بافت ها قابلیت انطباق و مدیریت مختلفی بوجود می آورند، و نیز اینکه می توان فشار را به صورت چند طرفه توزیع کرد. اکثر مطالعات بالینی که روی بریج های متصل شونده با رزین انجام شده اند حاکی از این هستند که فیبرهای یک طرفه، و غیر از آن، پر استفاده ترین ها فیبرهای شیشه ای هستند، که اساساً به دلیل استحکام و زیبایی آنها است. استفاده از کامپوزیت های تقویت شده با فیبر در ترمیم های متصل شونده با رزین توصیه می شود، که آن هم به خاطر حالت الاستیک (کشسان) مطلوب آنها در مقایسه با فلز، و نیز چسبندگی بهتر کامپوزیت به چارچوب است.
مزیت اصلی بریج های متصل شونده با رزین حفظ سلامت مواد سطح دندان، عدم نیاز یا نیاز به کمترین آماده سازی، کاهش هزینه ها، و به طور کلی، پذیرش خوب بیمار است. علاوه بر این، به نظر می رسد آنها (بر خلاف پروتزهای بر پایه بافت) فشار را از روی مخاط و تیغه آلوئولار بر می دارند، بنابراین خطر تحلیل استخوان آلوئولار و امکان بروز عوارض برای کاشت ایمپلنت در آینده را کاهش می دهند. لازم است با دقت طراحی صورت گیرد تا فشار ناشی از جویدن به صورت درست روی دندان های مجاور توزیع شود.
نصب بریج هایی که با رزین چسبانده می شوند نسبتاً راحت است، به ندرت نیاز به بی حسی موضعی دارند، بنابراین برای بیمارانی مناسب هستند که ممکن است از قرار گرفتن روی صندلی دندانپزشکی هراس داشته باشند، یا نمی توانند چند جلسه صرف مراجعه به دندانپزشک کنند. با این حال، بیماران باید کاملاً با آنها آشنایی داشته باشند و از اهمیت رعایت بهداشت و سلامت دهان مطلع باشند، زیرا بهداشت بد دهانی با وجود بریج های متصل شونده با رزین، ممکن است منجر به بروز ژینژیویت، مشکلات پریودنتال، شکست ترمیم ها شود.
شایع ترین دلیل شکست بریج های متصل شونده با رزین باز شدن چسب آنها، تغییر رنگ و لب پر شدن، مخصوصاً در قسمت هایی است که فیبر در معرض حفره های دندانی قرار گرفته است. اکثر مطالعات حاکی از این هستند که نرخ مورد انتظار نجات بریج های سمان شونده با رزین پس از 3-5 سال حدود 72-74% است. بعلاوه، گزارش شده است می توان انتظار داشت ترمیم های جلوی دهان بیشتر از ترمیم های عقب دهان دوام بیاورند. با این حال هنوز اطلاعات دقیق و استانداردی در مورد طول عمر این نوع بریج ها وجود ندارد.