سیم ارتودنسی یکی از اصلی ترین ابزار های ارتودنسی می باشد که دارای انواع مختلفی بوده و با توجه به دوره درمانی ارتودنسی از آنها استفاده می شود. سیم های کمانی ارتودنسی طی 20 سال گذشته تغییرات چشمگیری داشته اند. مواد سیم های ارتودنسی معمولا از انواع سیم های ضد زنگ، و نیز نیکل تیتانیوم، بتا تیتانیوم و سیم های مس تیتانیوم copper titanium تغییر کرده اند. در ادامه از این مقاله همراه ما بوده تا به صورت دقیق به بررسی انواع سیم ارتودنسی و کاربرد های آنها بپردازیم.
ماهیت و نقش سیم ارتودنسی
سیم ارتودنسی یا آرچ وایر بخشی فلزی و انعطاف پذیر می باشد که به براکت ها متصل می شود. وظیفه اصلی آن اعمال نیروهای پیوسته و حساب شده بر روی دندان ها برای جا به جایی تدریجی و دقیق آن‌هاست. این نیروها باید به قدری ظریف و در عین حال مؤثر باشد که به بافت های اطراف آسیب نرسانند. به طور کلی ، سیم های ارتودنسی به دلیل ویژگی های خاصی همچون الاستیسیته، مقاومت در برابر تغییر شکل دائمی و بازگشت پذیری به فرم اولیه انتخاب می شوند. بدین ترتیب، انتخاب صحیح سیم ارتودنسی توسط متخصص ارتودنسی می تواند تفاوتی چشمگیر در طول دوره درمان و نتیجه نهایی ایجاد کند.
انواع سیم ارتودنسی
می دانیم که انتخاب نوع سیم ارتودنسی وابسته به مرحله درمان، وضعیت فک و دندان ها و اهداف درمانی است. از این رو در ادامه به بررسی انواع سیم ارتودنسی پرداخته ایم که :
● سیم نیکل تیتانیوم که دارای خاصیت سوپرالاستیسیته و حافظه شکلی است و در مراحل ابتدایی درمان به دلیل انعطاف زیاد و امکان اعمال نیروهای ملایم استفاده می شود. همچنین توانایی بازگشت به شکل اولیه حتی پس از تغییرات زیاد دارد.
● سیم استیل ضد زنگ ارتودنسی مقاوم، سخت و کم انعطاف بوده و در مراحل میانی و نهایی برای تثبیت موقعیت دندان ها به کار می رود و به دلیل دوام بالا، هنوز هم یکی از پرکاربردترین سیم ارتودنسی ها به شمار می رود.
● سیم های پوشش دار که با روکش های سفید یا شفاف استفاده شده و معمولا برای بیماران که تمایل دارند دستگاه ارتودنسی آنها کمتر دیده شود بسیار مناسب است.
فرایند انتخاب سیم ارتودنسی توسط متخصص
هر نوع سیم ارتودنسی در یک مرحله مشخص از درمان ارتودنسی کارایی ویژه ی دارد. متخصص ارتودنسی معمولاً از سیم های نرم و انعطاف پذیر در آغاز درمان استفاده می کند تا حرکت دندان ها به ملایمت آغاز شود. سپس با پیشرفت روند، از سیم های سخت و مقاوم تر بهره می گیرد تا موقعیت دندان ها تثبیت گردد. انتخاب سیم مناسب برای ارتودنسی نه تنها بر سرعت درمان بلکه بر میزان راحتی و کاهش عوارض سیم ارتودنسی نیز تاثیر مستقیم دارد.
عوارض سیم ارتودنسی
هرچند سیم های ارتودنسی بخشی مهم از پروسه درمان هستند، اما در برخی موارد می توانند مشکلاتی برای بیمار ایجاد کنند که در ادامه از آنها عبارت اند از:
● زخم و التهاب بافت نرم: تماس سیم با گونه ها، لب و زبان گاهی باعث ایجاد خراشیدگی و زخم می شود که این مشکل معمولاً موقتی بوده و با استفاده از موم ارتودنسی تا حدودی رفع می شود.
● شکستگی یا بیرون زدگی سیم :گاهی سیم ارتودنسی در اثر فشار غذاهای سخت یا کشش زیاد شکسته یا از براکت خارج می شود که این حالت علاوه بر ناراحتی می تواند روند درمان را مختل کند.
● حساسیت به فلز سیم : در موارد نادر، برخی بیماران به آلیاژ نیکل حساسیت دارند که در این شرایط متخصص از سیم های ارتودنسی دیگر استفاده می شود.
● تجمع پلاک و پوسیدگی : سیم و براکت ها محیط مناسبی برای تجمع پلاک های دندانی هستند که در صورت عدم رعایت بهداشت، خطر پوسیدگی و بیماری لثه افزایش می یابد.
● فشار بیش از حد و درد: در برخی موارد نیروهای وارد شده از سوی سیم می تواند باعث درد یا فشار بیش از حد روی دندان ها و بافت های اطراف آن یعنی لثه ها شود.
تأثیر سیم ارتودنسی بر طول درمان
مدت زمان درمان ارتودنسی به عوامل متعددی وابسته است، اما نقش سیم ارتودنسی یکی از مهمترین مواردی است که در طول دوره درمان بسیار اهمیت دارد. انتخاب صحیح نوع سیم ارتودنسی می تواند زمان درمان را کوتاه تر کرده و میزان ناراحتی بیمار را کاهش دهد. برای مثال، استفاده از سیم های نیکل تیتانیوم در مراحل ابتدایی، سرعت بهبود و مرتب کردن دندان ها را افزایش می دهد.
سیم های کمانی نیکل- تیتانیوم
انتخاب مواد برای ساخت سیم کمانی می تواند روی حداکثر استفاده از فشار ارتودنتیک روی دندان ها برای قرار گرفتن در بهترین وضعیت، بدون هیچ خطری، با بیشترین سرعت و در راحت ترین حالت ممکن، تأثیرگذار باشد. دندان های مختلف برای جابجا شدن به فشارهای متفاوتی نیاز دارند. کارهای زیادی روی سیم های کمانی نیکل- تیتانیوم صورت گرفته است تا فشار الاستیک روی همان سیم کمانی نیکل- تیتانیوم را تغییر دهد. برای به حداقل رساندن میزان اصطکاک، در این سطوح سیم کمانی نیز تعییراتی ایجاد شده است.
ابداعات با استفاده از سیم های نیکل- تیتانیوم آغاز شدند که در مجاورت گرما فعال می شوند و فشار اندکی وارد می کنند. این نوع سیم ها در محیط اتاق نرم و انعطاف پذیر هستند، که اجازه می دهند بتوان آنها را به سادگی داخل شیار براکت جای داد. هر چه سیم در محیط دهان گرم تر می شود، فعال تر می شود. این سیم اولیه می تواند برای آغاز جابجایی دندان ها به آنها فشار وارد کند. امروزه، سیم های نیکل- تیتانیوم کاربردهای مختلفی دارند، از کمترین فشار به دندان های جلو گرفته تا وارد آوردن نیروی فعال تر به دندان های عقب. ترکیب این ویژگی های منحصر بفرد حساس به دما بودن و وارد آوردن فشار متفاوت به دندان های مختلف، فوق العاده است.
حالت ارتجاعی به سیم های کمانی نیکل- تیتانیوم نیز افزوده شده است. با این حال، طی قرار دادن سیم داخل شیار براکت ممکن است فشار زیادی به سیم وارد شود. هر یک از انواع سیم های نیکل- تیتانیوم محدودیت خمیدگی نیز دارند. وارد آوردن فشار به سیم، بیشتر از این محدوده می تواند منجر به تخریب دائمی و ناخواسته سیم شود، که معمولاً “سیم حافظه” قادر به تحمل آن نیست.
به خاطر داشته باشید که سیم های نیکل- تیتانیوم با منحنی ها و میزان نیروی گشتاور متفاوت وجود دارند. بعلاوه، برخی سیم های نیکل- تیتانیوم دارای روکش نیز وجود دارند که می توانند میزان اصطکاک سطح سیم را تا 30% کاهش دهند.
اصول انتخاب مواد سیم کمانی
ثابت شده است که سیم های نیکل- تیتانیوم حساس به دما، که از طریق یک سیم به تک تک دندان ها فشار وارد می شود، برای مراحل ابتدایی فوق العاده هستند. در مراحل بعد، بسته به شرایط بیمار می توان از دیگر انواع سیم ها استفاده کرد.
در زمان تصمیم گیری برای طرح درمان یک بیمار، مد نظر قرار دادن ابداعاتی که در زمینه مواد برای ساخت سیم های کمانی صورت گرفته است، به اندازه انتخاب براکت حائز اهمیت است. با استفاده از نیکل، بتا، و مس نیکل- تیتانیوم، تعادل مورد نیاز بین اصطکاک و کنترل ارتقاء یافته است. سیم های مربعی ترکیبی فوق العاده برای درمان هستند. ابداعات بیشتر در آینده موجب ارتقاء تخصص ارتودنسی و نحوه درمان بیماران خواهند شد
نکته پایانی
عمدتا سیم ارتودنسی یکی از مهمترین مراحل روند درمانی است که دارای انواع گوناگونی بوده و با توجه به نیاز دندانها انتخاب می شود. سیم های ابتدای پروسه درمان معمولا به گونه ای هستند که روند حرکت دندانها را شروع کرده و آنها را با ملایمت تکان می دهد. با ادامه دار شدن روند درمانی ، سیم ها نیز با نظر متخصص ارتودنسی ، تغییر کرده و ممکن است قطر آنها ضخیم تر شوند. در نهایت بیمار نباید دخالتی در روند درمان ارتودنسی خود داشته و تنها با صبر و رعایت بهداشت دندانها به پزشک خود اعتماد کند.
