مراقبت های دهان و دندان برای بیماران مبتلا به دیابت

دیابت بیماری است که می تواند کل بدن- از جمله دهان- را تحت تاثیر قرار دهد. افراد مبتلا به دیابت بیشتر از حد معمول با خطر مشکلات دهان و دندان مواجه می شوند.

چرا افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض مشکلات بهداشت دهان و دندان هستند؟

ارتباط بین دیابت و مشکلات دهان و دندان، قند خون بالا است. اگر قند خون به خوبی کنترل نشود، احتمال بروز مشکلات سلامت دهان و دندان بیشتر است. علت این است که دیابت کنترل نشده گلبول های سفید خون را ضعیف می کند که دفاع اصلی بدن در برابر عفونت های باکتریایی هستند که داخل دهان بوجود می آیند.

همانطور که مطالعات نشان داده اند، کنترل سطح قند خون خطر عوارض ارگان های اصلی دیابت- مانند آسیب به چشم، قلب و اعصاب- را کاهش می دهد، همانطور که کنترل دیابت می تواند از بروز مشکلات برای سلامت دهان و دندان جلوگیری کند.

چه مشکلات دهان و دندانی با دیابت مرتبط است؟

افراد مبتلا به دیابت با خطر بیشتری در موارد زیر مواجه هستند:

• خشکی دهان: دیابت کنترل نشده و بالا رفتن سن (مخصوصاً اگر زن هستید) می توانند جریان بزاق را کاهش دهند و در نتیجه باعث خشکی دهان شوند. بزاق آنزیم هایی را تولید می کند که به باکتری ها حمله می کنند. بدون آنها، باکتری ها بدون کنترل رشد می کنند. خشکی دهان نه تنها می تواند باعث بروز زخم شود، بلکه می تواند منجر به بروز سوزش، درد، عفونت، بیماری لثه، و پوسیدگی دندان شود.

التهاب لثه یا ژنژیویت: بیماری لثه یکی از شایع ترین مشکلاتی است که برای سلامت افراد مبتلا به دیابت بوجود می آید. مرحله اول بیماری لثه، التهاب لثه است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که باکتری ها باعث خونریزی لثه، قرمز شدن و بروز احساس درد می شوند. باکتری ها عاشق تغذیه از قندها هستند و آن را به اسیدی تبدیل می کنند که به دندان ها آسیب وارد می کند. دیابت کنترل نشده به معنای قند بیشتر داخل بزاق است و این به معنای میهمانی برای باکتری ها است. وقتی باکتری ها جمع می شوند، با بزاق و ذرات باقی مانده غذا ترکیب می شوند و پلاک تشکیل می دهند. هنگامی که این ماده را تشکیل می دهند، منجر به پوسیدگی دندان و بیماری لثه می شوند. ضخیم شدن عروق خونی، یکی دیگر از عوارض دیابت، علاوه بر تضعیف گلبول های سفید است. این اتفاق جریان مواد مغذی را به سمت بافت های بدن، از جمله دهان، و دور شدن مواد زائد از آنها را کند می کند. هنگامی که این ترکیب از وقایع رخ می دهند، بدن توانایی خود را برای مبارزه با عفونت ها از دست می دهد. از آنجا که بیماری پریودنتال یک عفونت باکتریایی است، افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده ممکن است بیماری لثه مکرر و شدیدتری را تجربه کنند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم و همچنین شستشو با دهانشویه های ضد عفونی کننده آنها را از بین می برد و التهاب لثه را در مسیر خود متوقف می کند.

• التهاب لثه (لثه) و پریودنتیت: ژنژیویت در صورت عدم درمان، می تواند به پریودنتیت تبدیل شود، یک نوع جدی تر از بیماری لثه که باعث فرسایش استخوان و بافت های نگهدارنده دندان ها می شود. در بدترین حالت ممکن است دندان های خود را از دست بدهید. اگر به طور منظم نخ دندان نکشید و مسواک نزنید، باکتری ها و پلاک ها روی دندان های شما انباشته می شوند. این باعث می شود لثه های شما از آنها از روی دندان ها کنار بروند. این اتفاق باعث بوجود آمدن پاکت هایی می شود که باکتری ها درون آنها نفوذ می کنند و بخش های بیشتری از دهان، از جمله استخوان ها، را درگیر می کنند. پریودنتیت را نمی توان معکوس کرد و تنها با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن درمان نمی شود. دندانپزشک شما باید درگیر شود. حتی ممکن است شما را نزد یک متخصص به نام پریودنتیست بفرستد. برخی از افراد برای حفظ دندان های خود نیاز به جراحی لثه دارند.
• روند کند ترمیم زخم بافت های دهان: ممکن است متوجه شده باشید که زخم ها و عفونت ها زمان بیشتری برای التیام نیاز دارند. این از جمله عوارض جانبی دیابت و افزایش سن است. به طور همزمان، خطر عفونت نیز افزایش می یابد. بعلاوه، بهبودی آهسته تر به این معنا است که اگر مشکلی در لثه ها یا دندان های شما بروز یابد، بهبودی بیشتر طول می کشد. و ممکن است سریع تر رو به وخامت برود. این می تواند بعد از جراحی دندان نیز مشکل ساز باشد. افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده پس از جراحی دهان یا سایر روش های دندانپزشکی به سرعت بهبود نمی یابند زیرا جریان خون در محل درمان ممکن است آسیب ببیند.
• عفونت: افراد مبتلا به دیابتی که به طور مکرر برای مبارزه با عفونت های مختلف آنتی بیوتیک مصرف می کنند، بویژه در معرض ابتلا به عفونت قارچی دهان و زبان هستند. باکتری ها تنها موجوداتی نیستند که قند را دوست دارند. قارچ ها هم همینطور هستند، به همین دلیل است که عفونت قارچی برفک در افراد دیابتی رایج است. این قارچ به دلیل سطوح بالای گلوکز در بزاق افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده رشد می کند. استفاده از دندان مصنوعی (مخصوصاً زمانی که دائماً استفاده می شود) نیز می تواند منجر به عفونت قارچی شود. برفک می تواند باعث ایجاد لکه های سفید یا قرمز روی زبان و داخل گونه شود. گاهی اوقات به زخم های باز تبدیل می شوند. اگر سیگار می کشید یا آنتی بیوتیک مصرف می کنید، ممکن است حتی بیشتر به برفک دهان مبتلا شوید. مخمر با قند اضافی موجود در بزاق شما رشد می کند و بخصوص نقاط مرطوب مانند نواحی زیر دندان مصنوعی شل را دوست دارد. برفک فقط یکی از انواع عفونت های دهانی است که دیابت شما را در معرض خطر ابتلا قرار می دهد. موارد دیگری نیز وجود دارند، از جمله سایر عفونت های قارچی.
• سندرم سوزش دهان یا زبان: هم برفک دهان و هم خشکی دهان می توانند منجر به سندرم سوزش دهان شوند. همینطور برخی از داروها، از جمله برخی داروهای فشار خون بالا. علاوه بر اینکه، احساس می کنید که به تازگی دهان خود را با قهوه داغ سوزانده اید، ممکن است دهانتان گزگز کند یا بی حس شود. ممکن است مقداری از توانایی چشایی خود را از دست بدهید. این می تواند ناشی از افزایش سن نیز باشد. این مشکل واقعا مضر نیست، مگر اینکه کمبود حس چشایی را با اضافه کردن شکر به غذای خود جبران کنید. این کار خطر ابتلا به حفره های دندانی و بیماری لثه را افزایش می دهد.

افراد مبتلا به دیابت که سیگار می کشند – تا 20 برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری- در معرض خطر ابتلا به برفک دهان و بیماری پریودنتال هستند. همچنین به نظر می رسد که سیگار کشیدن جریان خون به لثه ها را مختل می کند، که ممکن است بر بهبود زخم در این ناحیه بافتی تأثیر بگذارد.

با وجود ابتلا به دیابت، چگونه می توان از مشکلات دهان و دندان پیشگیری کرد؟

از آنجا که افراد مبتلا به دیابت بیشتر مستعد ابتلا به شرایطی هستند که ممکن است به سلامت دهان و دندان های آنها آسیب برساند، رعایت بهداشت دهان و دندان، توجه ویژه به هرگونه تغییر در سلامت دهان و دندان و تماس فوری با دندانپزشک در صورت بروز چنین تغییراتی، حیاتی می باشد.

پیشنهادات برای پیشگیری یا کاهش مشکلات سلامت دهان عبارتند از:

• قند خون خود را تا حد امکان نزدیک به نرمال نگه دارید. در هر ویزیت دندانپزشکی، وضعیت دیابت خود را به دندانپزشک خود بگویید. به عنوان مثال، از سطح هموگلوبین گلیکوزیله (HgA1C) خود اطلاع داشته باشید. (کنترل خوب با سطح زیر 7٪ نشان داده می شود). اگر در گذشته یک دوره قند خون پایین (که واکنش انسولین نیز نامیده می شود) داشته اید، شما در معرض خطر ابتلا به یک مورد دیگر هستید. به دندانپزشک خود بگویید آخرین دوره افزایش قند خون شما چه زمانی بوده است، دفعات وقوع چنین دوره هایی چقدر بوده و (اگر انسولین مصرف می کنید) آخرین دوز انسولین خود را چه زمانی مصرف کرده اید.
• قبل از برنامه ریزی برای درمان بیماری پریودنتال به پزشک خود مراجعه کنید. از پزشک خود بخواهید تا با دندانپزشک یا پریودنتیست شما در مورد وضعیت کلی سلامتی شما صحبت کند اگر جراحی دهان برنامه ریزی شده باشد، پزشک یا دندانپزشک به شما خواهد گفت که آیا نیاز به مصرف آنتی بیوتیک قبل از جراحی دارید، آیا (در صورت مصرف انسولین) نیاز به تغییر برنامه غذایی یا زمان بندی و دوز مصرف انسولین دارید یا خیر.
• حتماً نام و شماره تلفن پزشک خود را به دندانپزشک خود بدهید. در صورت بروز هر گونه پرسش یا نگرانی، این اطلاعات به راحتی در دسترس دندانپزشک شما خواهند بود.
• فهرستی از نام و دوز تمام داروهایی که مصرف می کنید را برای دندانپزشک خود بیاورید. دندانپزشک شما باید این اطلاعات را داشته باشد تا داروهایی را تجویز کند که کمترین احتمال تداخل را با داروهایی که از قبل مصرف می‌کنید داشته باشند. (برای کسانی که انسولین مصرف می کنند) اگر یک عفونت عمده در حال درمان است، ممکن است دوز انسولین نیاز به تنظیم داشته باشد.
• اگر قند خون شما به خوبی کنترل نمی شود، اقدامات دندانپزشکی غیر اورژانسی را به تعویق بیندازید. با این حال، عفونت های حاد (عفونت هایی که به سرعت ایجاد می شوند)، مانند آبسه، باید فوراً درمان شوند.
• به خاطر داشته باشید که بهبودی ممکن است در افراد مبتلا به دیابت بیشتر طول بکشد. دستورالعمل های دندانپزشک مربوط به پس از درمان را به دقت دنبال کنید.
• اگر یک سیم یا براکت (مانند آنهایی که در بریس ها وجود دارند) زبان یا دهان شما را برید، فوراً با ارتودنتیست خود تماس بگیرید.

سایر نکات بهداشتی دهان و دندان برای افراد مبتلا به دیابت:

• حداقل دو مرتبه در سال برای پاکسازی و معاینه دندان ها و لثه های خود به دندانپزشک مراجعه کنید. با دندانپزشک خود صحبت کنید تا مشخص کند چند وقت یک مرتبه به معاینه نیاز خواهید داشت.
• حداقل با یک مرتبه استفاده از نخ دندان در روز، از ایجاد پلاک روی دندان ها جلوگیری کنید.
• بعد از هر وعده غذایی دندان های خود را مسواک بزنید. از یک مسواک دارای فرچه نرم استفاده کنید.
• حداقل 30 دقیقه بعد از خوردن غذا، قبل از مسواک زدن صبر کنید، تا از مینای دندانی که توسط اسید موجود در غذا نرم شده است محافظت کنید.
• اگر از دندان مصنوعی استفاده می کنید، آنها را روزانه بردارید و تمیز کنید و با آنها نخوابید.
• اگر سیگار می کشید، با پزشک خود در مورد راه های ترک سیگار صحبت کنید.

علائمی که باید مراقب باشید و در صورت بروز آنها با دندانپزشک خود تماس بگیرید:

• خونریزی یا درد لثه داشته باشید.
• اغلب دچار عفونت می شوید.
• بوی بد دهان شما از بین نمی رود.

باورهای غلط درباره مشکلات دهان و دندان و دیابت

افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند

دو مکتب فکری در این زمینه وجود دارد. یک دسته معتقدند که سطوح بالای گلوکز در بزاق افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده به رشد باکتری ها کمک می کند. این منجر به ایجاد پوسیدگی (کرم خوردگی یا حفره دندان) و بیماری لثه می شود. همچنین، افراد مبتلا به دیابت تمایل بیشتری به خوردن وعده های غذایی کوچکتر و مکرر در طول روز دارند. این کار احتمال رشد باکتری ها و ایجاد حفره ها را افزایش می دهد.

مکتب دیگر معتقد است که افراد مبتلا به دیابت در مورد آنچه باید بخورند اطلاعات بیشتری دارند و نیاز است نظارت دقیق بر مصرف قند خود داشته باشند. آنها مقدار زیادی غذاهای حاوی قند ایجاد کننده حفره را نمی خورند.

واقعیت این است که افرادی که دیابت آنها به خوبی کنترل می شود، بیشتر از افراد بدون دیابت، پوسیدگی دندان یا بیماری پریودنتال ندارند. بهداشت خوب دهان و کنترل خوب قند خون بهترین مراقبت در برابر ایجاد حفره و بیماری پریودنتال هستند.

افراد دیابتی بیشتر و زودتر از افراد بدون دیابت دندان های خود را از دست می دهند

عوامل زیادی در از دست دادن دندان در افراد دیابتی نقش دارند. نخست اینکه، افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده بیشتر در معرض ابتلا به التهاب لثه (ژنژیویت) و بیماری پریودنتال هستند. اگر عفونت ادامه پیدا کند، می تواند به استخوان زیرینی که دندان ها را نگه می دارد گسترش یابد. پیچیدگی این وضعیت به دلیل این واقعیت است که عفونت ها در افراد مبتلا به دیابت به سرعت برطرف نمی شوند.

خبر خوب برای افراد مبتلا به دیابت این است که با رعایت عادات بهداشتی دهان و دندان – مسواک زدن حداقل دو مرتبه در روز (یا ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی) با خمیر دندان حاوی فلوراید، نخ دندان کشیدن روزانه و تحت کنترل نگهداشتن سطح قند خون- احتمال ابتلا به عفونت ناشی از بیماری پریودنتال را تا حد زیادی کاهش می دهد یا از بین می برد، و همچنین خطر از دست دادن دندان نیز کاهش می دهد.

اگر جراحی دهان نیاز داشته باشم، بیشتر در معرض خطر مشکلات بعد از جراحی، از جمله عفونت ها خواهم بود، زیرا این موارد در افراد مبتلا به دیابت شایع تر هستند.

با مراقبت های پزشکی دقیق و مراقبت از خود، که قند خون را تا حد ممکن نزدیک به نرمال نگه می دارند، و مراقبت های خوب دندانپزشکی شخصی و تخصصی، احتمال بروز مشکلات بعد از جراحی در افراد مبتلا به دیابت بیشتر از افراد بدون بیماری نیست.