مراقبت های دندانپزشکی برای بیماران مبتلا به سرطان

بر اساس تحقیقات مرکز سرطان انگلستان، 352197 مورد جدید سرطان در سال 2013 تشخیص داده شده اند. بنابراین این پرسش مطرح می شود که ما به عنوان متخصصان امر بهداشت دهان و دندان چگونه می توانیم، قبل، در حین و بعد از درمان به بهترین وجه ممکن از این بیماران مراقبت کنیم و چه توصیه هایی به آنها داشته باشیم؟ اگر دهان ما “پنجره ای رو به سوی بدن” است، مهم است که با بدن به گونه ای کلی رفتار کنیم، نه تنها ناحیه سرطانی که تحت تاثیر قرار گرفته است.

تفاوت بین شیمی درمانی و رادیوتراپی

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از داروهای ضد سرطان (سیتوتوکسیک) برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. علاوه بر این، این داروها روی سلول های سالم نیز تأثیر می گذارند و باعث بروز عوارض جانبی مانند احساس بیماری یا افزایش خطر عفونت می شوند. برخلاف سلول های سرطانی، این سلول ها معمولاً خود را ترمیم می کنند. اکثر عوارض جانبی پس از اتمام درمان بهبود می یابند.

شیمی درمانی می تواند به عنوان درمان اصلی یا پس از درمان های دیگر، برای کاهش خطر عود سرطان انجام شود. یا ممکن است از آن برای کوچک کردن سرطان قبل از جراحی یا رادیوتراپی استفاده کنید. گاهی اوقات با پرتو درمانی یا همان رادیوتراپی (شیمی درمانی) ترکیب می شود. شیمی درمانی بعلاوه برای کنترل سرطانی که گسترش یافته و نیز برای تسکین علائم انجام می شود.

نوع شیمی درمانی که انجام خواهید داد به چیزهای مختلفی مانند نوع سرطان، خطر بازگشت آن یا میزان گسترش آن بستگی دارد. برخی از افراد در طول درمان آزمایشاتی برای بررسی اینکه آیا سرطان به شیمی درمانی پاسخ می دهد یا خیر انجام می دهند.

شما معمولاً شیمی درمانی را یا با تزریق “قطره” داخل رگ یا به صورت قرص انجام می دهید. گاهی اوقات، بسته به نوع سرطان، به روش های دیگری مانند تزریق در ستون فقرات یا مثانه انجام می شود.

رادیوتراپی

در رادیوتراپی از پرتوهای با انرژی بالا برای درمان بیماری استفاده می شود. این پرتوها می توانند هم به صورت خارجی و هم داخلی داده شوند.

• رادیوتراپی خارجی با استفاده از یک دستگاه بزرگ، اشعه ایکس با انرژی بالا را روی ناحیه آسیب دیده متمرکز می کند.
• رادیوتراپی داخلی شامل قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن است.

رادیوتراپی با از بین بردن سلول های سرطانی در ناحیه تحت درمان، عمل می کند. سلول های سالم نیز می توانند با پرتو درمانی آسیب ببینند که ممکن است موجب بروز عوارض جانبی شود. سلول های سرطانی پس از پرتو درمانی نمی توانند خود را ترمیم کنند، اما سلول های سالم معمولاً می توانند این کار را انجام دهند.

شما می توانید به دلایل مختلف رادیوتراپی انجام دهید. پزشکان می توانند رادیوتراپی را برای از بین بردن تومور و درمان سرطان انجام دهند، که به آن درمان شفابخش گفته می شود. ممکن است با درمان های دیگر مانند جراحی یا شیمی درمانی استفاده شود.

اگر امکان درمان سرطان وجود نداشته باشد، پزشکان ممکن است برای کمک به کاهش علائم، رادیوتراپی را انجام دهند که به آن درمان تسکینی گفته می شود.

نوع رادیوتراپی که برای شما استفاده می شود به نوع سرطان و وضعیت فردی شما بستگی دارد.

آماده سازی بیماران

پس چگونه بیماران را قبل از آغاز درمان آماده کنیم؟ اولویت کمک به بیمار برای رسیدن به پایان درمان با کمترین آسیب ممکن به حفره دهان است. در این مرحله اولیه تشخیص، مهم است که مراقب افکار و احساسات بیماران خود باشیم. بعلاوه باید درک کنیم که برخی از بیماران ممکن است تمایلی به دریافت مشاوره نداشته باشند، زیرا ممکن است از نظر روانی تحت تأثیر قرار بگیرند و دچار ترس بیش از حد شوند.

خطرات عوارض جانبی درمان ها باید برای بیماران توضیح داده شوند، و گرچه نمی توان از همه این موارد اجتناب کرد، اما با پیگیری توصیه هایی که تیم دندانپزشکی ارائه می دهد، می توان آنها را به حداقل رساند. مشکلات دیگری که باید در نظر گرفته شوند عبارتند از واکنش پذیری فردی هر بیمار به مواد شیمیایی و درمان ها است که باید مد نظر قرار بگیرند.

خشکی دهان یا زروستومیا

زروستومیا یا خشکی دهان روی جویدن، حرف زدن و بلع تأثیر می گذارد. بزاق حاوی آنزیم های لیپاز و آمیلاز است که محیط دهان را متعادل و لیپیدها را تجزیه می کنند.

عفونت

موکوزیت دهان در نتیجه عدم تعادل داخل دهان ایجاد می شود که به دلیل ضعف ایمنی بیمار، به کاندیدا آلبیکانس اجازه تکثیر می  دهد.

سوزش، تورم یا پوسته پوسته شدن زبان

این ممکن است در بیمارانی که تحت درمان سرطان سر و یا گردن قرار گرفته اند، شایع تر باشد. این یک عارضه جانبی ناخوشایند است زیرا پایانه های عصبی می توانند از طریق درمان آسیب ببینند. مدیریت سوزش دهان می تواند برای بیمار یک مسئله طولانی مدت باشد. باید از خوردن غذاهای داغ و تند اجتناب کرد.

تغییر حس چشایی

این مشکل نیز ممکن است در بیمارانی که تحت درمان سرطان سر و یا گردن قرار گرفته اند شایع تر باشد. به دلیل تخریب جوانه های چشایی بیمار، این ممکن است یک عارضه طولانی مدت درمان باشد یا نباشد.

پوسیدگی دندان ها

خطر پوسیدگی دندان، بویژه پوسیدگی ریشه دندان در این بیماران زیاد است. درمان این سطوح در یک بیماران معمولی مشکل است، بنابراین برای این دسته از بیماران باید مراقبت بیشتری انجام دهیم و تا حد امکان از اقدامات پیشگیرانه استفاده کنیم.

گزینه های درمان دندانپزشکی قبل از آغاز درمان بیمار باید در نظر گرفته شوند.

متخصصان دندانپزشکی با رویکرد “کمربند و بریس”، فرصتی واقعی برای کمک به بیماران دارند. محصولات زیادی برای توصیه، تجویز و در نهایت کمک به بیماران وجود دارند. تشویق بیمار به داشتن یک رژیم غذایی خوب کنترل شده ایده آل است. با این حال، اولویت برای بسیاری از بیماران، مصرف هر گونه ماده مغذی بدون در نظر گرفتن اثرات مخرب قند است. این امر بویژه در مورد بیمارانی صدق می کند که تحت درمان سرطان دهان هستند. کشیدن دندان های آسیب پذیر باید قبل از رادیوتراپی انجام شود، زیرا کشیدن دندان پس از درمان، بویژه پس از رادیوتراپی دهان، ممکن است منجر به نکروز استخوان شود.

دو هفته قبل از درمان، بیماران باید تشویق شوند تا بار باکتریایی دهان خود را کاهش دهند. بیماران می توانند دهانشویه های حاوی ماده فعال کلرهگزیدین گلوکونات را انتخاب کنند. برای اثربخش بودن، بیماران باید بررسی کنند از کدام خمیر دندان استفاده کنند، فاقد SLS (سدیم لوریل سولفات) یا خیر، و همچنین بررسی کنند که چه مدت پس از مسواک زدن می توانند از این دهانشویه ها استفاده کنند. استفاده از خمیردندان های بدون SLS ممکن است بروز زخم های دهانی را کاهش دهد.

باید به بیماران در مورد اثرات مخرب نوشیدنی های پر کالری که ممکن است به دلیل بی اشتهایی به آنها توصیه شوند، هشدار داده شود. بیماران باید به مصرف سریع این نوشیدنی ها تشویق شوند زیرا این نوشیدنی ها حاوی قند زیادی هستند و در صورت مصرف طی مدت زمان طولانی می توانند باعث پوسیدگی دندان شوند. به بیماران توصیه می شود که عمدتاً آب، نوشیدنی های فاقد قند بنوشند یا تکه های یخ را بمکند. اگر بیماران مایل به نوشیدن مایعات دیگر هستند، آنها را تشویق کنید که بدون قند باشند و تا جای ممکن آب را جایگزین آنها کنند. ممکن است به برخی از بیماران آناناس تازه یا کنسرو شده توصیه شود، زیرا حاوی آنزیم بروملین است که به تجزیه پروتئین ها کمک می کند و همچنین می تواند به از بین رفتن مزه فلز داخل دهان کمک کند که برخی از بیماران پس از شیمی درمانی از آن شکایت دارند، اما ممکن است باعث پوسیدگی و فرسایش دندان ها شود.

نمونه هایی از محصولات مفید

خمیر دندان فلورایده

بهداشت عمومی انگلستان ارتقاء سلامت دهان و دندان با استفاده از خمیر دندان های حاوی فلوراید بالا را توصیه می کند. بیماران سرطانی که دچار کمبود بزاق هستند، به دلیل کمبود بزاق، به عنوان افرادی تلقی می شوند که بیشتر در معرض خطر پوسیدگی تاج و ریشه دندان قرار دارند. برای بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن، برای افزایش کارایی خمیر دندان های حاوی فلوراید، می توان آنها را به مدت یک شب در تری های دندانپزشکی سفارشی روی دندان ها قرار داد.

درمان با وارنیش فلوراید

برای بیماران پرخطر، وارنیش با فلوراید بالا توصیه می‌ شود که در فواصل شش ماهه، به صورت تخصصی روی دندان ها و سطوح بدون پوشش ریشه استفاده شود.

مسواک

ممکن است بیمار نتواند مسواک را کنترل کند. مسواک برقی ایده آل است اما بردن هر چیزی سمت دهان ممکن است بسیار آزار دهنده باشد. برای کمک به بیمار برای دستیابی به کنترل خوب پلاک، باید مسواکی پیدا کنیم که بیمار بتواند آن را داخل دهان خود کنترل کند. مسواک های جراحی با فرچه نرم به دلیل کوچک بودن سر و نرم بودن فرچه ها بسیار مفید هستند.

دهانشویه

اگر بیمار قادر به تحمل مسواک یا خمیر دندان نیست، گزینه دیگر دهانشویه حاوی فلوراید است. استفاده از دهانشویه فلوراید (05/0 درصد) در زمان های متفاوت با زمان مسواک زدن توصیه می شود زیرا شستشوی مستقیم بعد از مسواک زدن اثر مفید خمیر دندان را کاهش می دهد.

محصولات خشکی دهان

برخی از بیماران دچار خشکی دهان می شوند و صرفاً برای ایجاد لغزندگی به دهانشویه ها و ژل ها نیاز دارند.

برخی دهانشویه، ژل و اسپری های دهان حاوی آنزیم های لاکتوپراکسیداز، لیزوزیم و لاکتوفرین و نیز زایلیتول و فلوراید هستند. دهانشویه بدون الکل و بدون منتول یا مواد کف کننده نیز مناسب هستند. این محصولات برای کمک به ایجاد لغزندگی و محافظت از مخاط با تولید یک سد محافظ، می توانند به صورت رقیق شده یا مستقیم روی بافت ها استفاده شوند.

برخی دیگر از دهانشویه ها یا اسپری ها به عنوان یک مسکن، بی حس کننده و ضد التهاب عمل می کنند. برخی دیگر برای زخم های دهان بسیار مناسب هستند.

موس ترمیم کننده کلسیم

محصولات ترمیم کننده کلسیم به صورت موس دندان و خمیر در مزه های مختلف تولید می شوند. برخی از این این محصولات دارای مزیت بازگرداندن یون های کلسیم و فسفات به سطح دندان هستند.

تمیز کردن بین دندان ها

کنترل بیو فیلم در این مناطق غیر قابل دسترس دشوار است، اما باید بیماران تلاش خود را بکنند. گزینه های زیادی در دسترس هستند از مسواک های بین دندانی گرفته تا واتر فلاسر و واترجت که می توان از آنها با آب گرم استفاده کرد تا تمیز کردن راحت تر شود. آنها به طور ایده آل قبل از مسواک زدن استفاده می شوند تا مزایای خمیر دندان حاوی فلوراید از بین نروند.

آدامس و شیرینی

مشخص شده است که هنگام جویدن آدامس تولید بزاق می تواند تحریک شود، بنابراین تشویق به استفاده از آدامس های فاقد قند و به طور ایده آل نمونه های حاوی زایلیتول می تواند به ایجاد لغزندگی و کاهش پوسیدگی دندان ها کمک کنند.

در حال حاضر طیف وسیعی از شیرینی ها و صمغ های حاوی زایلیتول در طعم های مختلف تولید می شوند، بنابراین به تغییر مزه داخل دهان کمک می کنند و به کاهش پوسیدگی کمک می کنند.

پس از درمان، بیمار باید تشویق شود که برای مشاوره و درمان پیشگیرانه به طور منظم برای معاینات و مراقبت های مداوم با دندانپزشک خود ملاقات داشته باشد، دندانپزشک نیز باید به بیماران در مورد روند بهبودی آنها اطمینان خاطر بدهد. بهترین زمان این کار توسط متخصص تعیین می شود و به نوع درمان بیمار و نحوه پاسخ آنها بستگی دارد. ممکن است دندانپزشک یک دهانشویه تجویزی را برای کمک به کاهش التهاب مخاطی بیمار توصیه کند.

برای برخی از بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن (HNC) نمی توان از مشکل شدید استئورادیونکروز (ORN) چشم پوشی کرد. برای این نوع بیماران، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی سلامت دهان و دندان و کمک به پیشگیری از عفونت ها و پوسیدگی ها، بویژه پوسیدگی ریشه، از اهمیت بالایی برخوردار است. این بیماران باید به استفاده طولانی مدت از خمیر دندان یا موس حاوی فلوراید زیاد ادامه دهند، زیرا یک روتین پیشگیرانه روزانه خوب برای بیمارانی که در معرض خطر پوسیدگی هستند بسیار مهم است.

دندانپزشکی علمی مداوم مبتنی بر شواهد و ارتباطات است، بنابراین باید با تیم های مختلفی ارتباط برقرار کنند، و با دستورالعمل های خود به بیماران آنها کمک کنند که به هر سؤالی پاسخ دهند.