فضای بین دندان ها از آن مشکلات ارتودنسی است که درمان آن بسیار مشکل است و البته نگهداری نتایج ارتودنسی آن از بدست آوردن نتیجه دشوارتر است.به طور کلی ارتودنسی دندانهای فاصله دار درمانی تیمی به شمار می رود به این دلیل که پس از متمرکز کردن فضاها توسط ارتودنسی،اغلب نیاز به لمینیت یا کامپوزیت دندان نیز می باشد.فاصله بین دندانها در عقب حفره دهان نیز به کمک ایمپلنت یا روکش دندان به همراه ارتودنسی بسته می شود.

دیاستم

فاصله بین دندانهای جلو اصطلاحا” دیاستم نامیده می سود و اگر این فاصله بین دو دندان جلو باشد،دیاستم میدلاین نامیده می شود.

در طول رشد و تکامل دندانها، وجود midline diastema میتواند هم از جنبه زیبایی و هم از جنبه ی فانکشنال مشکل آفرین باشد.

 diastema به وجود فاصله غیر طبیعی میان دندانها گفته میشود و منظور از midline diastema وجود فاصله بین دندانهای سانترال فک بالا میباشد.

دلایل ایجاد فضا بین دندان

 یکی از دلایل اصلی ایجاد این نوع دیاستم وجود supernumerary teeth یا دندان اضافه در ناحیه جلوی دندانها میباشد. هنگامیکه این دندان اضافه در ناحیه دندانهای سنترال فک بالا باشد به آن mesiodens گفته میشود که شیوع آن بر اساس مطالعات صورت گرفته بین 0.15% تا 2.2% بوده و بیشتر در میان مردان گزارش شده است. مزیودنس میتواند به صورت نهفته یا نیمه نهفته باشد، یا به طور کامل رشد کرده باشد.

 قویا توصیه میشود که تشخیص مزیودنس هر چه زودتر و در دوران کودکی صورت گیرد اما چرا؟

عوارض دیاستم

وجود مزیودنس میتواند موجب ایجاد اختلال در رویش دندانها شود. این اختلالات میتوانند به صورت تاخیر در رویش دندانهای ثنایای دایمی،شلوغی و به هم ریختگی، تداخل با نظم دندانهای ثنایا، نهفتگی دندانهای دایمی، تحلیل دندان مجاور، ایجاد کیست و از همه مهمتر فاصله بین دندانهای جلو خود را نشان دهند.

مورد آخر نیاز به بررسیهای دقیقتر دارد، چرا که در صورتیکه فاصله بین دندانهای جلو در دوران mixed dentition بیش از 2 میلیمتر باشد میتواند برای سایر دندانهای ثنایا ایجاد مزاحمت کند. البته علاوه بر مزیودنس عوامل دیگری نظیر فقدان مادرزادی دندانها، دندان لترال میخی شکل (peg shaped lateral) ، فرنوم لیبیال، فاکتورهای ژنتیکی و خانوادگی، عوامل پاتولوژیک و عادتهای دهانی نظیر مکیدن انگشتان دست میتوانند در ایجاد فاصله در این ناحیه نقش داشته باشند.

درمان فاصله بین دندانی

 رویکردهای گوناگونی برای درمان مزیودنس و فاصله بین دندانی وجود دارد که معمولترین آنها، خارج کردن مزیودنس سپس بستن دیاستم موجود با کمک درمان ارتودنسی و برطرف کردن عادات دهانی(در صورت وجود) میباشد.

 در تصویر زیر کودکی با سن 9 سال و 7 ماه را ملاحظه میکنید که به متخصص ارتودنسی مراجعه کرده است. شکایت اصلی وی وجود دیاستمی وسیع در ناحیه میدلاین میباشد.

بیمار در سن mixed dentition قرار دارد و دندانهای سنترال فک بالا و مولر اول وی نیز روییده اند و به علت رویش مزیودنس 9 میلیمتر دیاستم بین دندانهای وی ایجاد شده است. در کنار آن به علت وجود عادت مکیدن انگشتان، اپن بایت قدامی و تاخیر در رویش دندانهای لترال نیز وجود داشت که در تصاویر زیر آنرا ملاحظه میکنید.

بر اساس معاینات صورت گرفته طرح درمان شامل خارج کردن مزیودنس ،ترک عادت مکیدن انگشتان برای اصلاح اپن بایت و درمان ارتودنسی برای بستن فاصله بین دندانی برای کمک به رویش کامل دندان لترالمیباشد. دندان مزیودنس به کمک جراحی خارج شد. خارج کردن آن باعث شد بعد از گذشت 2 ماه 1.5 میلیمتر از دیاستم کاسته شود.

 پس از آن برای کنترل عادات دهانی یک پالاتال کریب در کام وی قرار داده شد تا جلوی این عادت را گرفته و از لذت روانی آن بکاهد ؛ همراه آن نیز درمان ارتودنسی آغاز شد که در تصاویر زیر آن را ملاحظه میکنید.

 5 ماه پس از آغاز دران ارتودنسی اورجت و اور بایت اصلاح و دیاستم موجود نیز تصحیح شد و به این ترتیب شرایط برای رویش صحیح دندان لترال فراهم شد که در تصاویر زیر آنرا مشاهده میکنید.

 در این مرحله پالاتال کریب palatal crib به همراه براکتها خارج و مرحله ریتنشن برای جلوگیری از عود مجدد دیاستم آغاز شد. ارزیابی تصاویر نهایی درمان نیز نشان از برگشت رشد و تکامل دندانها به حالت عادی و موثر بودن درمان حکایت داشتند.

نکته دیگری که باید در بستن فضای دندانهای جلو در نظر گرفت،بسته نگهداشتن این فضا می باشد.در واقع فضای بسته شده دندانهای قدامی تمایل شدیدی به بازشدن مجدد دارد و بایستی بر این موضوع غلبه کرد.

برای بسته نگهداشتن فضای جمع شده دندانهای جلو اغلب نیازمند فیکس ریتینر (نگهدارنده ثابت) می باشد و این نگهدارنده بایستی پشت دندانهای قدامی نصب شود.چون این نگهدارنده ثابت در معرض نیروهای جونده می باشد،لازمست که به دارنده آن توصیه شود که از وارد آوردن نیروهای شدید به آن خودداری کند.