بهداشت و نگهداری از وسایل ارتودنسی
ارتودنسی یک تفاوت عمده با دیگر درمانهای دندانپزشکی دارد و آن هم این است که در درمانهای دندانپزشکی،مواد مورد استفاده داخل یا روی دندان بیمار قرار می گیرد و خود فرد مستقیما” با آن در ارتباط نیست؛اما در ارتودنسی اکثر ابزارهای درمان در اختیار بیمار قرار دارند و شیوه برخورد فرد با آنها و نحوه نگهداری آنها تاثیر مستقیمی در کیفیت درمان ارتودنسی دارد.
درمان ارتودنسی و نتایج حاصله از آن وابستگی زیادی به میزان همکاری بیمار دارد. مراقبت و استفاده مداوم از ابزار های ارتودنسی، مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی، رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان مهم ترین مواردی هستند که موجب میشوند درمان با بهترین نتیجه و در کوتاه ترین زمان به پایان برسد.
در این میان ،نگهداری مناسب وسایل ارتودنسی از اهمیت زیادی برخوردار است. آسیبهای احتمالی وارده به ابزار ها، می توانند باعث تغییر مسیر درمان یا برگشت نتایج حاصل از درمان شوند و یا حداقل دست یابی به نتایج درمانی را چندین ماه به تعویق بیندازند.
ارتودنسی ثابت
وسایل ارتودنسی ثابت (fixed appliances) عموما شامل بندها، براکتها و سیم ارتودنسی می باشند.
برای اتصال براکتها ،ابتدا در سطح دندان تخلخلهای بسیار ریزی ایجاد شده و سپس براکتها به کمک یک رزین و چسب مخصوص به سطح دندان متصل میشوند. اتصال براکت یک اتصال میکرومکانیکال است؛ از اینرو اگر فشار وارد شده به براکت از حد معینی بیشتر شود، میتواند باعث شل شدن براکتها (loose شدن آنها) شکستگی و یا جدا شدگی آنها از دندان شود. لازم به ذکر است سطح دندان در اولین مرتبه بیشترین آمادگی را برای چسبیدن براکت دارا میباشد و با تکرار چسباندن آنها ،احتمال جدا شدن آنها در آینده افزایش می یابد.
در تصویر بالا یک loose bracket مشاهده میکنید
در این تصویر یک براکت شکسته شده را ملاحظه میکنید
نیروهای ارتودنتیک موجب حرکت آرام اما مداوم دندانها میشوند. زمانی که براکت از دندان جدا می شود نیروی وارد شده به دندان متوقف می شود و دندان آزاد خواهد بود تا در هر جهتی حرکت کند؛ در این هنگام بافت نرم دهان و اطراف دندان تمایل دارند دندان را به موقعیت اولیه خود بازگردانند و چون socket(حفره) اطراف دندان اندکی گشاد شده، این فرآیند بازگشت به سرعت انجام خواهد گرفت و به این ترتیب نتایج چندین ماه درمان در مدت زمانی کوتاه از بین خواهند رفت.
علاوه بر آن با شکسته شدن براکت، سیم موجود در آن نیز آزاد شده و موجب آزرده شدن مخاط و گونه فرد میشود.
از طرفی سیم ارتودنسی نیز در اثر وارد شدن نیروی شدید تغییر شکل میدهند. با تغییر شکل سیم ها، نیروی وارد شده از آنها به دندانها نیز تغییر جهت داده و موجب حرکت دندانها در مسیری ناخواسته میشود. برای حفاظت از براکتها توصیه میکنیم از خوردن و جویدن غذاهای سفت نظیر ته دیگ ،گوجه سبز،هویج و خشکبار پرهیز کنید.
از جمله مهمترین مواردی که باعث جدا شدن براکت ها میشود گاز گرفتن یکباره مواد غذایی سخت نظیر سیب و ساندویچ و آبنبات می باشد. توصیه میکنیم اینگونه مواد غذایی را ابتدا به صورت قطعات کوچکتر در آورده و سپس مصرف کنید. یکی دیگر از عوامل شایع شکسته شدن براکتها، هسته موجود در میوه هاست که با گیر کردن بین براکتها، موجب جدا شدن آنها از دندانها میشود. از اینرو بهتر است قبل از استفاده، هسته موجود در میوه ها را خارج کنید. مواد غذایی چسبنده نظیر شکلاتها نیز در صورت چسبندگی طولانی مدت میتوانند موجب جدایی براکتها و البته پوسیدگی دندانها شوند.
ارتودنسی متحرک
دسته دیگر وسایل ارتودنسی ،ابزار های متحرک (removable) هستند. نتایج حاصل از درمان با این نوع وسایل نیز وابستگی زیادی به میزان همکاری بیمار دارد؛ چرا که اگر این وسایل کمتر از مدت زمان کافی مورد استفاده قرار گیرند. درمان بی اثر خواهد بود. استفاده نامرتب و ناکافی با کاهش تطابق و عملکرد وسیله موجب طولانی تر شدن پروسه درمانی میشود. از سویی دیگر از آنجا که در این حالت نیروهای ارتودنسی به طور مرتب به دندان وارد نمیشوند جا به جایی دندانها نیز صورت نخواهد گرفت.
از اینرو توصیه میشود پلاکها تنها هنگام غذا خوردن و مسواک زدن از دهان خارج شوند. علاوه بر آن به علت متحرک بودن این وسایل، امکان گم شدن و یا شکسته شدن آنها وجود دارد. پلاکها عموما نازک هستند و بر اثر فشار یا ضربه به راحتی تغییر شکل میدهند. به همین خاطر توصیه میشود پلاکها در جعبه های مخصوص به خود نگهداری شوند.
در صورتی که هریک از موارد فوق برای برای براکتها و پلاکهای شما ایجاد شد توصیه میشود در اولین فرصت به متخصص ارتودنسی خود مراجعه کنید.
اهمیت نگهداری وسایل ارتودنسی
وسایل ارتودنسی چه متحرک باشند و چه ثابت،نیاز به نگهداری و مراقبت دارند.میزان تحمل هر یک از انواع ارتودنسی های متحرک و ثابت در دهان کاملا” محدود می باشد و افراد پس از مدتی از این وسایل احساس خستگی می کنند.ازین رو بایستی در اسرع زمان ممکن و در بازه زمانی منطقی درمان ارتودنسی را پیش برد و به نتیجه رساند.
اگر براکت های ارتودنسی مدام بشکنند با پلاک های متحرک دایما’ دچار تغییر شکل شوند، عملا’ زمان درمان ارتودنسی افزایش می یابد و چه بسا که این افزایش طول دروه درمان ارتودنسی از آستانه تحمل بیمار بیشتر باشد و فرد متخصص ارتودنسی را مجبور کند که درمان را زمانی که هنوز به حداکثر کیفیت ممکن نرسیده، تمام کند. لذا نگهداری از وسایل ارتودنسی به وضوح روی طول دوره درمان ارتودنسی و کیفیت درمان ارتودنسی تاثیرگذار است.