پلاک متحرک ارتودنسی
هنگامی که صحبت از درمان ارتودنسی می شود، اکثر افراد در ذهن خود سیم کشی دندان (ارتودنسی ثابت) را تصور می کنند؛ اما واقعیت این است که تمام ارتودنسی، سیم بستن روی دندانها نیست و قسمت مهمی از درمانها توسط پلاک متحرک ارتودنسی انجام می شوند.
ابزارهای ثابت و متحرک در ارتودنسی
درمان ارتودنسی را می توان بر اساس نوع ابزارهای به کار رفته در حین درمان ،به دو دسته کلی ابزارهای ثابت و ابزارهای متحرک تقسیم بندی نمود. ابزارهای ثابت عموما براکتها هستند که به صورت ثابت روی دندانها متصل باقی می مانند؛ اما انواع متحرک ابزارهایی هستند که میتوانند برای تمیز کردن، توسط بیمار و یا برای تنظیم کردن توسط متخصص ارتودنسی از دهان خارج شوند.
انواع ابزارهای متحرک
ابزارهای متحرک سه دسته کلی دارند:
- Passive ابزارها: این نوع ابزارها بدون وارد کردن هرگونه نیروی فعالی در داخل دهان باقی می مانند مانند : space maintainers (فضا نگهدارها), retention ابزارها (ریتینرها), tongue guardها (محافظ های زبان) Bite planeهایی که به عنوان ابزارهای myofunctional در مواردی چون درمان دیپ بایت و دردهای مرتبط با مفصل TMJ مورد استفاده قرار میگیرند نیز از این دسته می باشند.
پلاک متحرک ارتودنسی - ابزارهای فانکشنال: این ابزارها با تغییر الگوی قرارگیری فک بالا و پایین نسبت به هم،موجب رشد فک پایین می شوند. شایعترین نوع مورد استفاده از این اپلاینس ها تویین بلاک می باشد که در شکل مشاهده می کنید
- ابزارهای مکانیکی: این ابزارها دارای قسمتهای فعال بوده و موجب اعمال نیروهای فعال میشوند.
مزایا و معایب پلاک های متحرک
مانند هر نوع ابزار دیگری ،پلاک های متحرک نیز مزایا ،معایب و محدودیتهای مربوط به خود را دارند. بسیاری از مواردی که نیاز به اصلاحات جزیی دارند مانند مال اکلوژن (نامرتبی)های ساده و انحرافات اندک دندان با این ابزار ها قابل درمان می باشند ؛اما عمده ترین مورد استفاده آنها درمان مواردی از مشکلات، زمانی است که سن بیمار برای ارتودنسی ثابت اندک است.
اگر بخواهیم موضوع را جزیی تر ارزیابی کنیم ،مهمترین تفاوت پلاک های متحرک ارتودنسی با ارتودنسی ثابت در نوع حرکت دندانی است که می توانند ایجاد کنند.در واقع پلاک متحرک ارتودنسی فقط می تواند به تاج دندانها نیرو وارد کند و ازینرو عملا” می تواند دندانها را هل دهد(حرکت تیپینگ)و نمی تواند ریشه آنها را حرکت دهد.ارتودنسی ثابت(سیم کشی دندان)می تواند دندانها را بصورت تاج و ریشه روی ریلی (که همان سیمهای ارتودنسی هستند)جابجا نماید.پلاک های متحرک ارتودنسی هر چند نمی توانند ریشه را جابجا نمایند اما مصارف خاص خود را دارند.
مهمترین مزیت این پلاکها قابلیت خارج کرن آنها از دهان (البته به مدت بسیار محدود) میباشد. همین امر تمیز کردن آنها را راحت میکند. همچنین نسبت به ابزارهای ثابت به میزان کمتری در داخل دهان نمایان هستند. اما خارج پذیر بودن آنها از داخل دهان ،معایبی را نیز به همراه دارد چرا که امکان گم شدن و آسیب دیدن پلاک در این شرایط بیشتر میشود. این آسیب ها اگر جدی باشند (مانند شکستن) ،موجب از دست رفتن عملکرد کلی وسیله و اگر جزیی باشد موجب به هم خوردن تنظیم آن و به این ترتیب حرکت دندانها در جهت ناخواسته میشوند.
در نخستین روزهای استفاده, ممکن است پلاک ها در دهان غیر عادی به نظر برسند و بلع و تکلم را با سختیهایی رو به رو سازند که عموما”این مشکلات 48 ساعت بعد از استفاده از بین خواهند رفت. همچنین 3-5 روز بعد از هربار تنظیم مجدد ممکن است اندکی آزردگی ایجاد کنند که در صورت لزوم با استفاده از مسکنهای رایج همانند استامینوفن میتوان آنرا برطرف کرد. برای بهبود وضعیت تکلم نیزتوصیه می شود این افراد در 2-3 روز اول، متنی را با صدای بلند برای خود بخوانند.
بعد از هر وعده غذایی و در هر نوبت که دندانها مسواک زده می شوند ؛ پلاکها باید تمیز شوند. برای تمیز کردن آنها باید از مسواک بدون خمیر دندان استفاده کرد چرا که خمیردندان میتواند موجب ساییدگی ابزار شود. بعد از قرار دادن مجدد ابزار باید از درست قرار گرفتن آن و رابطه درست آن با دندانها اطمینان حاصل شود.
غذا خوردن با پلاک ارتودنسی
در هنگام خوردن غذا خصوصا غذاهای سخت برای جلوگیری از وارد شدن آسیب به پلاک بهتر است وسیله از دهان خارج شود؛هر چند در موارد خاص و بنابر تشخیص متخصص ارتودنسی ممکن است لازم باشد برای دست یابی به نتایج مطلوب حتی در هنگام غذا خوردن نیز ،این وسایل داخل دهان نگه داشته شوند. در طول دوره استفاده از پلاکها بهتر است از خوردن غذاهای چسبنده نظیر شکلات و آدامس و همچنین غذاهای سفت خودداری شود. نتیجه کلی درمان وابسته به همکاری بیمار است این وسایل تنها هنگام غذا خوردن و مسواک زدن (والبته ورزشهای رزمی و شنا) باید از دهان خارج شوند .طول دوره درمان با پلاکهای متحرک بسته به شدت مشکل بیمار متفاوت است, اما عموما 6-24 ماه به طول می انجامد.
مراقبت از پلاک متحرک ارتودنسی
برای جلوگیری از وارد شدن آسیب و شکستگی در مواقعی که از پلاک استفاده نمی شود باید آنها را در ظروف در بسته مخصوص خود نگه داری کرد.این پلاک ها به نیروهای فشاری مقاومت خوبی نشان می دهند(به راحتی خرد نمی شوند)اما به نیروهای کششی آسیب پذیر هستن (یعنی اگر از دست شما روی سطح سفت بیفتند،می شکنند).در صورت ایجاد هرگونه شکستگی با متخصص ارتودنسی خود تماس بگیرید و منتظر ویزیت معمول بعدی خود نمانید, چرا که هم طول دوره درمان بیشتر خواهد شد و هم احتمال وارد شدن آسیب به دندانها بیشتر میشود.