سريال اكستركشن در ارتودنسى
پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت ناهنجاری ها در مراحل اولیه، تاثیرگذاری بیشتر و ساده تری دارد و در دنیای پزشکی و دندانپزشکی امروز، توجهات بسیاری را به خود معطوف کرده و حتی به تدریج در حال پیشی گرفتن از درمان می باشد.
ارتودنسی امروزه در حال تغییر نگرش و تحول می باشد. در واقع نظریات غالب امروزی ارتودنسی در حال گذار و تغییر از درمان به پیشگیری است. متخصصین ارتودنسی اعتقاد دارند که با توجه به اطلاعات موجود می توان شرایط را به نحوی پیش برد که بجای ارتودنسی درمانی، ارتودنسی پیشگیری مفید فایده باشد.
سریال اکسترکشن (Serial Extraction) چیست؟
در ارتودنسی نیز در برخی از موارد که مال اکلوژن ناشی از عدم تناسب ارثی اندازه فک و دندانها میباشد ممکن است نیاز به کشیدن تعدادی از دندانها باشد و یکی از کارهای پیشگیرانه در این زمینه سریال اکسترکشن serial extraction (کشیدن سریالی دندانها) نام دارد. در این پروسه، متخصص ارتودنسی دندانهای شیری و در صورت لزوم دندانهای دایمی را به ترتیبی معین می کشد تا هم از بی نظمی موجود در دندانها کاسته شود و هم دندانهای دایمی بتوانند به تدریج به موقعیت صحیح خود حرکت کنند. این فرایند بسته به شرایط بیمار میتواند در هریک از دو فکین صورت گیرد.
در واقع فلسفه سریال اکسترکشن به این شکل است که در فرد دارای کمبود فضای شدید در قوس دندانی (که در آینده محتمل است تحت درمان ارتودنسی ثابت با کشیدن دندان قرار گیرد) توسط سریال اکسترکشن شرایطی ایجاد شود که این دندان ها زودتر و هنگام رویش کشیده شوند و در نتیجه دندانهای دیگر نیز هنگام رویش خود به این فضای کشیدن دندان هدایت شوند.
سریال اکسترکشن مخصوص چه سنی است؟
محدوده سنی که سریال اکسترکشن در آن صورت میگیرد زمانیست که فرد در وضعیت mixed dentition (مختلط دندانهای دایمی وشیری) قرار دارد. به این معنا که دندانهای دایمی شروع به جایگزینی دندانهای شیری کرده اند اما این فرایند هنوز کامل نشده است.
سریال اکسترکشن موجب میشود در صورتیکه بیمار در آینده نیاز به درمان ارتودنسی ثابت داشته باشد ،درمان ساده تر و طول دوره درمان نیز کوتاه تر شود.. همین امر بر اهمیت مراجعه به موقع کودک به ارتودنتیست در 7 سالگی تاکید دارد چرا که بسیاری از بیماران زمانی مراجعه میکنند که دندانهای دایمی آنها به طور کامل روییده و راهی جز درمان ثابت طولانی وجود ندارد.
آنچه که در مورد سریال اکسترکشن حائز اهمیت است،تشخیص صحیح و انتخاب درست مورد میباشد. اگر این امربه اشتباه صورت گیرد یا دستورات به غلط اجرا گردند، سیستم دندانی فرد در نهایت دارای فضا خواهد بود.
در چه مواردی از سریال اکسترکشن استفاده میشود؟
اما سوالی که مطرح میشود این است که چه بیماری به عنوان مورد مناسب برای سریال اکسترکشن در نظر گرفته میشود؟
پاسخ به این سوال جوانب متعددی دارد که در حیطه کار متخصص ارتودنسی است. اما آنچه که اهمیت دارد عدم وجود فضای کافی در دهان بیمار است که ناشی از عدم هماهنگی سایز قوس و سایز دندانهاست. اگر بعد ازآنالیز فضاها تشخیص داده شود که کمبود فضا بیش از 10mm است کشیدن دندانها آغاز می شود و اگر این کار صورت نگیرد، آخرین دندانها (که عموما دندانهای کانین ((نیش)) هستند) هیچ فضایی برای رویش نخواهند داشت و خارج از قوس و به صورت باکالی(رو به بیرون) رویش پیدا خواهند کرد. پس مهارت متخصص ارتودنسی در روند سریال اکسترکشن از اهمیت خاصی برخوردار است.
نحوه کشیدن دندان ها
روند کشیدن دندانها از دندانهای شیری (C,D) شروع میشود و به دندانهای 4 ختم خواهد شد. هدف آن است که رویش دندانهای 4 جلوتر از 3 قرار گیرد تا به این ترتیب با حذف دندانهای 4 فضای کافی برای رویش دندان 3 فراهم شود. مطالعات نشان داده اند که در 80% موارد در فک بالا دندان 4 زودتر از 3 رویش پیدا میکند(به این معنی که در این فک ترتیب رویشی با ترتیب سریال اکسترکسن مطابق است) اما در مورد فک پایین ممکن است اینگونه نباشد.
لازم به ذکر است که در روند سریال اکسترکشن صرفا دستورات کشیدن دندانها صادر میشود و هیچگونه درمان فعالی برای بیمار صورت نمیگیرد از اینرو ممکن است نهایتا برای دستیابی به اکلوژن ایده آل نیاز به درمان اتودنسی ثابت باشد و این شبهه ایجاد شود که لزوم سریال اکسترکشن چیست؟ میتوان به دندانها اجازه داد ابتدا نادرست و خارج از قوس رویش پیدا کنند و در آخر با ارتودنسی ثابت آنها را به مکان صحیح خود هدایت کرد.
مزایای سریال اکسترکشن
همانطور که پیش تر اشاره کردیم سریال اکسترکشن موجب میشود در صورت لزوم انجام درمان ثابت آتی، ارتودنسی ساده تر و طول دوره درمان نیز کمتر شود و از سوی دیگر اگر دندان به نحوی هدایت شود تا خودش قادر باشد در موقعیت صحیح خود رویش پیدا کند ،نسبت به زمانیکه با نیروی ارتودنسی جا به جا شود، احتمال ریلپس (برگشت) آن به مراتب کمتر خواهد بود.
در این میان همکاری کودک و والدین را نباید نادیده گرفت. از آغاز روند درمان نیاز به جلسات پیگیری متعدد برای پیگیری وضعیت دندانهای در حال رویش و معاینات مختلف وجود دارد. سهل انگاری از سوی والدین میتواند دستیابی به نتایج دلخواه را با مشکل رو به رو سازد.
فضای ناشی از کشیدن دندانها نیز باید حفظ شود چرا که دندانهای تازه رویش یافته، به علت وجود فضای خالی در اطراف، ممکن است از جای خود جابجا شده و به جهات مختلف متمایل شوند (tipping)؛ از اینرو بنا بر تشخیص ممکن است نیاز به استفاده از فضا نگهدارنده ها, لینگوال آرچ (کمان نگهدارنده پشت دندانی) و یا هدگیر ارتودنسی باشد تا فضای ایجاد شده تا زمان رویش دندانهای دایمی حفظ شود.
ملاحظات استفاده از درمان Serial Extraction
یک موضوع دیگر که باید در سریال اکسترکشن مدنظر قرار گیرد، اطمینان متخصص ارتودنسی از انجام این درمان پیشگیرانه است. متخصص ارتودنسی باید اطمینان حاصل کند درمانی که انجام می دهد قطعی است و پس از اطمینان پروسه سریال اکسترکشن را پیش ببرد. اگر تشخیص مورد قطعی نیست و یا شکی در انجام آن وجود دارد، بهتر است از انجام سریال اکسترکشن صرفنظر شده و حل مشکل به ارتودنسی ثابت بعدی واگذار شود.