می دانیم که ارتودنسی یکی از بهترین روشهای درمان و مرتب کردن دندان های نامنظم افراد می باشد که حتی در مواردی به اصلاح ناهنجاری های فک و صورت نیز می پردازد. اما با وجود مزایای قابل توجه ارتودنسی در زیبایی دندان ها و بهبود عملکرد آن ، نمی توان مشکلات ارتودنسی و عوارضی که ممکن است به همراه داشته باشد را نادیده گرفت. بنابراین در ادامه از این مقاله همراه ما بوده تا به بررسی عوارض و مشکلات ارتودنسی بپردازیم.
مشکلات ارتودنسی
به طور کلی ناهنجاری هایی نظیر به هم ریختگی شدید دندانها ، فاصله دندانی ، انحرافات فک و غیره از جمله شایع ترین علت انجام ارتودنسی به شمار می رود که ممکن است به صورت ژنتیکی یا در نتایج عادات غلط باعث به وجود آمدن شده باشند. عمدتا ارتودنسی یک راه قطعی برای رفع این مشکلات است و نتایج بسیار مثبتی برای بیمار به همراه دارد . اما این روش درمانی نیز ممکن است مشکلات و عوارضی به همراه داشته باشد که به صورت موقتی یا بلند مدت ممکن است با فرد باقی مانده و در اثر عوامل مختلفی چون عدم رعایت بهداشت، طول درمان بیش از حد، انتخاب نامناسب نوع براکت ها یا حتی واکنش بدن نسبت به اجسام خارجی در دهان رخ دهند. البته که ناگفته نماند متخصص ارتودنسی با تجربه و حرفه ای علاوه بر بهبود و مرتب کردن دندانها ، به جلوگیری از بروز انواع مشکلات و عوارض نیز پرداخته و تا حد زیادی از آن جلوگیری می کند.
آسیب به مینای دندان
گزارشات مربوط به شیوع آسیب به مینای دندان پس از درمان ارتودنسی متفاوت هستند. در مطالعه ای که در چند مقطع زمانی انجام شده است مشخص شد 50% از افرادی که تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرند دچار تیرگی مینای دندان می شوند. نتایج مطالعه ای دیگر حاکی از آن بود در بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرند، حتی 5 سال پس از درمان، احتمال تیرگی مینای دندان بیشتر از دیگر افراد است.
بهترین راه برای پیشگیری از کاهش مواد معدنی دندان رعایت بهداشت دهان و دندان ها و رعایت استانداردها در طول درمان است. فلوراید یکی از بهترین مواد برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است. در طول درمان ارتودنسی روش های مختلفی برای اعمال فلوراید روی دندان ها وجود دارد که می تواند خطر کاهش مواد معدنی دندان را کاهش دهد.
گاهی اوقات پس از برداشتن براکت ها از روی دندان ها، ترک های ریزی روی مینای دندان مشاهده می شود. این ترک ها محل مناسبی برای گسترش پوسیدگی خواهند بود و تا اندازه ای موجب بروز شکستگی در دندان ها یا تغییر رنگ آنها خواهند شد. علاوه بر این، براکت های سرامیکی که با مواد شیمیایی به دندان ها متصل می شوند، احتمال بروز ترک و شکستگی دندان را بالا می برند.
پریودونتیت(بیماری لثه)
تقریباً در تمام بیمارانی که از ابزارهای ارتودنسی استفاده می کنند این احتمال وجود دارد که در پی قرار گرفتن یک ابزار ثابت، لثه ها ملتهب شوند. خوشبختانه، این التهاب معمولاً گذرا است و منجر به مشکل جدی نمی شود. هیپرپلازی لثه (hyperplasia یا افزایش حجم بافت یا عضو در نتیجه ی ایجاد و رشد سلولهای های جدید) می تواند مشکلی باشد که در اطراف بندهای ارتودنسی بروز می یابد ؛ با این حال، این مشکل معمولاً ظرف چند هفته پس از برداشتن براکت های ارتودنسی بر طرف خواهد شد.
افراد بزرگسال ممکن است در معرض خطر مشکلات پریودنتال باشند، مخصوصاً افرادی که به علت وجود مشکلات پریودنتال در گذشته، در پی درمان ارتودنسی هستند. درمان ارتودنسی در این گروه هیچ منعی ندارد، به شرطی که بیماری تحت کنترل باشد و بیمار برای حفظ بهداشت در طول درمان ارتودنسی به اندازه ی کافی انگیزه، و در این زمینه مهارت داشته باشد. چکاپ های پریودنتال سه ماهه و جرمگیری و بروساژ نیز توصیه می شوند. ارتودنتیست اغلب می تواند برای این بیماران مکانیزم را تغییر دهد و فشار وارده روی دندان ها را کاهش دهد. دیگر بیماران که به توجه خاص نیاز دارند افراد مبتلا به بیماری های سیستمیک مانند افراد مبتلا به دیابت یا صرع هستند، مخصوصاً افرادی که دیابت آنها به خوبی تحت کنترل نیست، یا بیماران مبتلا به صرعی که حملات آنها با داروهای بر پایه ی فنی توئین کنترل می شود، که می تواند منجر به هیپرپلازی لثه شود.
آسیب به ریشه ی دندان
تحلیل ریشه ی دندان تقریباً در بیمارانی که از ابزارهای ثابت استفاده می کنند اجتناب ناپذیر است. خوشبختانه این مشکل بسیار محدود است و تنها 1-2 میلی متر از ریشه را تحت تأثیر قرار می دهد. این تحلیل لثه در دراز مدت سلامت دندان را با مشکل مواجه نخواهد کرد. تحلیل ریشه ی شدیدتر و از بین رفتن بیشتر از یک چهارم طول ریشه تنها در 3% از بیماران اتفاق می افتد.
از جمله عواملی که بروز تحلیل ریشه طی درمان ارتودنسی را تشدید می کنند عبارتند از درمان قبلی ریشه یا طول آن، آسیب به دندان در گذشته و نیز نوع مکانیزم مورد استفاده. دندان هایی با ریشه های کند و غیر نوک تیز، پیپت (نی چه) شکل، یا ریشه های کوتاه، بیشتر در معرض تحلیل ریشه قرار دارند. دندان هایی که ریشه های آنها پر شده است (تحت درمان عصب کشی قرار گرفته اند)، الزاماً بیشتر در معرض تحلیل ریشه قرار ندارند و با استفاده از ابزارهای ارتودنسی می توانند بدون هیچ خطری جابجا شوند، به شرطی که:
- دندان ها به لحاظ بالینی بدون مشکل باشند و تصاویر رادیوگرافی آنها رضایت بخش باشد؛
- 6 ماه از پر شدن دندان گذشته باشد؛
- 6 ماه پس از آغاز درمان فعال یک تصویر رادیو گرافی گرفته شده باشد.
ارتودنتیست باید برای به حداقل رساندن خطر تحلیل شدید ریشه ی دندان تمهیدات لازم را بیاندیشد، این کار را می توان با ارزیابی های دقیق شکل و طول ریشه پیش از درمان انجام داد. برای افرادی که در معرض خطر هستند می توان کارهایی انجام داد تا پیش از آغاز درمان طرح آن را تغییر داد یا در طول درمان مکانیزم مورد استفاده را تغییر داد.
آسیب به پالپ دندان
بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی هستند ممکن است به طور موقت به پالپ دندان های آنها خون نرسد، که در چند روز نخست پس از تنظیم ابزار ارتودنسی می تواند موجب درد و ناراحتی شود. این مشکل معمولاً ظرف چند هفته برطرف خواهد شد، هر چند در برخی موارد نادر در انتهای درمان ارتودنسی مرگ پالپ نیز گزارش شده است. در صورتی که برای درمان ارتودنسی مکانیزم صحیح استفاده شود، بعید است به پالپ آسیب جدی وارد شود.
آسیب به بافت نرم
بافت های نرم داخل و بیرون دهان به دو طریق ممکن است آسیب ببینند:
- آسیب مستقیم در اثر ابزارهای ثابت یا متحرک؛
- آسیب غیر مستقیم در نتیجه ی واکنش آلرژیک به نیکل یا لاتکس.
در برخی افراد ممکن است در اثر سایش لب ها یا گونه ها از داخل به براکت ها، بندها، یا گیره ها، این قسمت ها زخم شوند، تا زمانی که به این ابزارهای ثابت عادت کنند. خوشبختانه، بافت های دهان به سرعت به ابزار جدید عادت می کنند، اما در طول این دوره می توان روی آن موم گیاهی قرار داد تا به طور موقت درد آن تسکین دهد. گاهی اوقات، سیم های کمانی پالاتال (سقف دهانی) یا لینگوال (پشت دندانی) نیز می توانند به سقف دهان یا زبان آسیب برسانند.
برخی افراد با بی احتیاطی خود به ابزارها آسیب می رسانند که باعث می شود درمان آنها طولانی تر شود و نیاز باشد تعداد جلسات مراجعه به ارتودنتیست افزایش یابد. لازم است که در ابتدای دوره ی درمان تحت مشاوره قرار بگیرند و راجع به رژیم غذایی و عادات نادرست آسیب رسان آموزش ببینند.
علت بروز مشکلات و عوارض ارتودنسی دندان
بروز عوارض یا مشکلات با علت های گوناگونی همراه است که یکی از آنها عدم رعایت بهداشت است. بی توجهی به رعایت بهداشت دندانها در طول ارتودنسی می تواند باعث مشکلات بسیار جدی و خطرناک از جمله پوسیدگی دندان و زرد شدن آنها شود. علاوه بر آن دیگر علتهای بروز مشکلات ارتودنسی عبارت اند از:
● عدم همکاری بیمار در رعایت نکات درمانی
● مصرف غذاهای سفت یا چسبنده که منجر به شکستگی براکت ها می شود
● سیگار کشیدن که موجب کاهش اکسیژن رسانی به لثه ها و حتی زرد شدن دندانها می شود
● بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا پوکی استخوان
● ابتلا به اختلالات فکی که با ارتودنسی قابل برطرف نخواهند بود
● مصرف بی رویه شیرینی و شکلات
دریافت مشاوره ارتودنسی با کمترین عوارض با پر کردن فرم زیر
انواع عوارض های رایج در ارتودنسی
از شایع ترین عوارض سیم کشی دندان، افزایش ریسک پوسیدگی ریشه دندان و بیماری های لثه است. وجود براکت و سیم ها باعث دشواری در تمیز کردن دندان ها شده و بقایای غذا به راحتی در اطراف آن باقی می ماند. در نتیجه این امر زمینه را برای تجمع پلاک های باکتریایی فراهم کرده و منجر به التهاب لثه، می شود. تحلیل ریشه دندانها زمانی رخ می دهد که فشار ناشی از سیم و براکت ها باعث کاهش طول ریشه دندان شود. این عارضه بسیار جدی بوده و یکی از بزرگترین مشکلات ارتودنسی است که تنها متخصص ارتودنسی با تجربه و حرفه ای راه مقابله با آن را می داند.
همچنین دیگر عارضه ناشی از ارتودنسی درد و ناراحتی مداوم است که ممکن است بیمار را بسیار آزرده کرده و توانایی بلع راحت و بدون دردسر را حتی از ایشان بگیرد. این یکی از بزرگترین عوارضی است که بیماران دارای ارتودنسی با آن مواجه بوده و از آن شکایت می کنند.
نقش بهداشت دهان و دندان در کاهش عوارض ارتودنسی
رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان، اصلی ترین راهکار برای پیشگیری از عوارض سیم کشی دندان است. استفاده از مسواک های مخصوص ارتودنسی، نخ دندان و دهان شویه های مخصوص ارتودنسی در رفع و جلوگیری از پوسیدگی دندانها بسیار موثر است. علاوه بر آن انجام چکاپ های دوره ای و منظم برای بررسی سلامت دندان و لثه بسیار ضروری بوده و می بایست با دقت انجام شوند.
کاهش عوارض با ارتودنسی نامرئی
عمدتا در سالهای اخیر استفاده از ارتودنسی نامرئی از جمله الاینرهای شفاف رشد چشم گیری داشته است ؛ این روش علاوه بر زیبایی ظاهری، بسیاری از عوارض سیم کشی دندان به صورت قدیمی از جمله زخم های دهانی و دشواری در رعایت بهداشت را کاهش می دهد. هرچند این نوع ارتودنسی برای همه بیماران مناسب نیست، اما در موارد خاص می تواند انتخابی مطلوب باشد و مشکلات ارتودنسی را تا حد زیادی کاهش دهد.
نکته پایانی
مشکلات و عوارض ارتودنسی همواره در کنار این روش درمانی بوده و می تواند باعث بروز علائمی چون درد و ناراحتی ، زخم های دهانی ، پوسیدگی دندان ، زرد شدن دندان و حتی آسیب های لثه ای شود. بهترین راه مقابله با عوارض ارتودنسی در کنار مرتب کردن دندانها ، انتخاب یک متخصص ارتودنسی حرفه ای می باشد که از تجربه کافی در این زمینه برخوردار بوده تا شرایط درمانی به بهترین شکل و کمترین مشکل ممکن به پایان برسد.
