اپن بایت یکی از ناهنجاری های شایع در سیستم فک و دندانها است که می تواند هم از نظر زیبایی و هم از نظر عملکردی برای فرد مشکلات جدی ایجاد کند. اپن بایت به حالتی گفته می شود که دندان های فک بالا و پایین هنگام بسته شدن دهان، به طور کامل روی هم قرار نمی گیرند و میان آنها فضای خالی باقی می ماند. این فاصله ممکن است در قسمت جلویی یا خلفی دهان بروز کرده و شدت آن از خفیف تا شدید در بیماران متغیر باشد. در ادامه از این مقاله به صورت جامع و تخصصی به بررسی ماهیت، علتها، انواع، عوارض و درمان اپن بایت خواهیم پرداخت.
اپن بایت چیست؟
به طور کلی در فک سالم و طبیعی، زمانی که دهان بسته می شود، دندان های جلویی فک بالا کمی جلوتر از دندان های جلویی فک پایین قرار می گیرند و دندان های عقبی به صورت کامل بر هم منطبق می شوند. اما در حالت اپن بایت، این تماس میان دندان های مقابل وجود نداشته و هنگام بستن دهان، بخشی از دندانها ( معمولاً در ناحیه جلویی ) روی هم قرار نمی گیرند. این فاصله ممکن است تنها چند میلی متر باشد و در مواردی حتی از لحاظ زیبایی قابل مشاهده نباشد، اما اثر آن بر گفتار، لبخند و حتی عملکرد جویدن غذا برای فرد بسیار محسوس است. در واقع، اپن بایت نه تنها جنبه زیبایی لبخند را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه نشانه جدی از مشکلات بلع ، صحبت کردن و غیره شود. اپن بایت می تواند به دو صورت اپن بایت قدامی که یعنی بین دندان های جلویی فک بالا و پایین فاصله وجود داشته و اپن بایت خلفی در ناحیه دندان های عقبی، که تماس دندانی ناقص است رخ دهد.
علت اپن بایت چیست؟
عوامل متعددی می توانند در بروز اپن بایت دندانی نقش داشته باشند که به دو دسته اصلی ژنتیکی و اکتسابی تقسیم می شوند ؛ از این رو علتهای اصلی اپن بایت عبارت اند از:
- عوامل ژنتیکی : در برخی افراد، ساختار استخوانی فک ها از ابتدای تولد دچار ناهماهنگی است. رشد بیش از حد فک بالا یا پایین، یا رشد ناکافی یکی از فک ها، می تواند باعث ایجاد فضای غیرطبیعی میان دندان ها شود. در این حالت، اپن بایت معمولاً از دوران کودکی قابل مشاهده بوده و اگر روش درمانی مناسب به کار گرفته نشود، در بزرگسالی نیز ادامه می یابد.
- عادات نادرست: یکی از رایج ترین علتهای بروز اپن باید در افراد، عادت های نادرستی مانند مکیدن انگشت، فشار زبان به دندان های جلو، یا استفاده طولانی مدت از پستانک در دوران کودکی است. این رفتارها باعث می شوند دندان های جلویی به سمت بیرون حرکت کرده و تماس طبیعی از بین برود.
- مشکلات عضلانی و تنفسی: در برخی بیماران، تنفس دهانی مزمن یا اختلال در عملکرد عضلات زبان و لب ها باعث می شود فک در موقعیت نادرستی قرار گیرد. به مرور زمان، این فشار های ناهماهنگ منجر به تغییر موقعیت دندان ها و بروز اپن بایت می گردد.
- ارتودنسی یا جراحی ناموفق: گاهی اوقات، درمان های نادرست ارتودنسی یا جراحی فک می تواند تعادل نیروها را بر هم زده و زمینه ساز بروز اپن بایت شود. در نتیجه توصیه می شود که برای انجام ارتودنسی یا هرگونه جراحی به یک متخصص ارتودنسی با تجربه و حرفه ای مراجعه شود.
انواع کلی اپن بایت دندان
اپن باید دارای انواع مختلفی است که وابسته به محل و نوع بروز آنها متغیر هستند ، اپن بایت اسکلتی که منشأ استخوانی دارد و به دلیل رشد نامتوازن فک ها ایجاد می شود. در اپن بایت دندانی ، مشکل صرفاً در موقعیت دندان ها است و فک ها از نظر ساختاری طبیعی هستند. در اپن بایت قدامی فاصله در ناحیه جلوی دهان مشاهده می شود. و در نهایت در اپن بایت خلفی، دندان های عقبی به جای تماس کامل، از هم فاصله دارند و جویدن غذا برای بیماران دشوار است و حتی گاهی منجر به درد مفصل فکی می شود و درمان آن انجام جراحی فک است.
حالت ظاهری اپن بایت به چه شکل است؟
هنگامی که فردی به پدیده اپن بایت دچار شود، دندانهای جلویی فک بالا و فک پایین نمی‌توانند به طور کامل و مناسب بر روی یک قرار گیرند و زمانی که فرد دهان خود را می‌بندد، به نوعی احساس می‌شود که هنوز دهان فرد باز است. نتیجه این پدیده ايجاد یک شکاف یا بازشدگی بین ردیف دندانهای فرد است که با فشار زیاد هم نمی‌تواند این فاصله را پوشش دهد. مسئله اپن بایت نه تنها ظاهر فرد و لبخندهای او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند مشکلاتی در حرف زدن وی به وجود بیاورد که خود به نوعی مشکل گفتاری محسوب می‌شود و باید راهکاری برای آن پیدا شود.
چه چیزی باعث به وجود آمدن اپن بایت می‌شود؟
بطور کلی، سه عامل در ناهماهنگی و عدم تقارن دندانها و همچنین ایجاد شکاف بین دندانهای بالا و پایین جلویی تاثیرگذار مى باشند. در برخی از موارد، شکاف به وجود آمده ممکن است ناشی از استخوان‌های فک باشد. بعضی از کودکان نیز وقتی که دندانهای شیری آنها با دندانهای دائمی ترکیب می‌شوند، دچار این شکاف در بین دندانهای خود می‌شوند. در این وضعیت دندانهای دائمی تا زمانی که دندانهای شیری به طور کامل از بین نروند، حالت مناسب و منظم به خود نمی‌گیرد و باعث نوعی بی نظمی و عدم تطابق بین دندانهای خود می‌شود.
مشکلات دیگری نیز وجود دارد که باعث به وجود آمدن اوپن بایت می‌شود. یکی از این پدیده‌ها که به عنوان یک عادت شناخته می‌شود، پدیده فشار زبانی است که در اثر فشار زبان بر روی دندانها باعث می‌شود که وضعیت فک و دندانها تحت تأثیر قرار گیرد که در صورت ادامه این وضعیت باعث می‌شود که ردیف دندانها از حالت طبیعی خارج شده و به نوعی باعث ایجاد شکاف بین آنها شود. این عادت در دوران کودکی نسبتاً رایج است و معمولاً کودکان به دلیل عادتی که به این وضعیت دارند، باعث می‌شوند که چنین مشکلاتی برای دندانهای خود به وجود بیاورند.البته گاهى گفته مى شود كه وجود اين شكاف موجب ايجاد اين عادت فشار زبانى در كودكان مى شود.
از دیگر عاداتی که می‌تواند موجب ایجاد مسئله اپن بایت شود، مکیدن انگشت شست و جویدن اشیا خارجی مانند انتهای خودکار یا مداد است. اما در برخی موارد استفاده از شیشه شیر به مدت طولانی و نامناسب می‌تواند احتمال ابتلا به پدیده ماکولوژن را افزایش دهد. طبق تحقیقات صورت گرفته، مکیدن انگشت شست در میان نوزادان تقریبا عادی و به یک عادت کلی تبدیل شده است. بیش از ۵۰ درصد از افراد در دوران نوزادی خود به عادت مکیدن انگشت شست مبتلا می شوند. این عادت اگر ادامه داشته باشد و حتی تا زمانی که دندانهای دائمی در محل خود قرار گیرند، ممکن است باعث به وجود آمدن مشکلات شود. مکیدن انگشت در جریان جایگزین دندانهای دائمی با دندانهای شیری ممکن است در نهایت موجب ایجاد اپن بایت در فرد شود.
تشخیص اپن بایت
برای تشخیص دقیق اپن بایت، دندان پزشک یا متخصص ارتودنسی ابتدا معاینه بالینی انجام می دهد. بررسی تماس دندانی، الگوی جویدن، نحوه بستن فک ها و حتی نحوه تنفس بیمار از مراحل اولیه تشخیص است. اما برای تشخیص دقیق و به کار گیری روش درمانی مناسب ، پزشک با استفاده از عکس های رادیوگرافی و گاهی اسکن سه بعدی، نوع و شدت اپن بایت را مشخص می کند.
بهترین روش درمان اپن بایت
درمان اپن بایت معمولا شامل روشهایی چون ارتودنسی و جراحی فک یا حتی به صورت ترکیبی می باشد. در موارد خفیف تا متوسط، ارتودنسی با براکت های ثابت یا الاینرهای شفاف می تواند موثر باشد. هدف از این درمان، جابجایی تدریجی دندان ها و ایجاد تماس صحیح میان فک بالا و پایین است. اما در موارد شدید یا اسکلتی، درمان تنها با جراحی فک ممکن است. در این جراحی، موقعیت فک ها تغییر داده شده تا تماس طبیعی میان دندان ها برقرار گردد. این روش معمولاً پس از تکمیل رشد استخوانی (در بزرگسالی) انجام شده و نتایج آن بسیار موثر و پایدار است. همچنین در برخی موارد اصلاح عادات و رفتارهای نادرست از جمله مکیدن انگشت و غیره نیز در کودکان موثر خواهد بود.
درمان اپن بايت بر اساس سن مراجعه
اگر به مسئله اپن بایت دچار هستید، بهترین روش درمانی که بتواند به شما کمک کند، به وضعیت فک و فاکتورهای مؤثر بر آن بستگی دارد. معمولاً، جراحی فك موثرترين شیوه توصیه شده برای کسانی است که روند رشد آنها متوقف شده باشد و در حقیقت در سن رشد نباشند. گزینه‌های ارتودنسی معمولاً برای کودکان و نوجوانان به کار گرفته می‌شوند. اگر در مورد شکاف بین دندانهای جلویی بالا و پایین خود نگران هستید، بهترین گزینه شما این است که در مورد مسئله خود با یک متخصص ارتودنسی صحبت کنید و در مورد شیوه‌های درمانی که برای شما ایده آل هستند مشورت بگیرید.
همانطور كه اشاره شد بجز موارد ساده اپن بايت،اكثر موارد اپن بايت درمانهاى پيچيده اى همچون جراحى فك را نياز دارند و به همين منظور توصيه مى شود به منظور درمان اين مشكل،با متخصص ارتودنسي و جراح فك مشاوره نماييد.
