حركت دندان در ارتودنسی

به طور كلى ارتودنسى عبارت است از حركت دندانها از ميان استخوان فك. رخداد اين حركت دندان براى بسيارى از افراد (وحتى دندانپزشكان) جالب است و دوست دارند كه در مود كم و كيف انجام حركت دندان در ارتودنسى بيشتر بدانند؛ ازينرو در مقاله پيش رو تصميم گرفتيم انواع حركات و جابجايى هاى دندان در ارتودنسى را بررسى نماييم.

انواع جابجایی دندان

جابجایی نوک تاج دندان Crown tipping

این نوع جابجایی عبارت است از کج شدن تاج دندان بدون جابجایی نوک ریشه ی آن، اين نوع حركت معمولا همانى است كه در پلاك هاى متحرك ارتودنسى رخ مى دهد.

جابجایی نوک ریشه ی دندان Root tipping

این نوع جابجایی عبارت است از کج شدن نوک ریشه ی دندان بدون اینکه تاج دندان حرکت کند.رخداد اين حركت ارتودنسى نيازمند ارتودنسى ثابت (يا همان سيم بستن دندانها) مى باشد.

جابجایی روی محور گشتاور Torquing

تعریف گشتاور از ارتودنسى ثابت شکل گرفته است و در ديگر وسايل ارتودنسى (مثل الاينرهاى شفاف) گرچه هیچ سیم و براکتی وجود ندارد اما این مفهوم به همان شکل است. در درمان با استفاده از الاینرهای شفاف، چرخش بر محور گشتاور به معنای جابجایی دندان ها در سمت باکال و زبانی حول نقطه ی مرکزی دندان است، بنابراین تاج و ریشه ی دندان در جهات مختلف یکدیگر حرکت می کنند. به شکل سنتی، نیروی چرخشی نیاز است تا شیب تاج دندان تنظیم شود.

جابجایی چرخشی Rotation

این نوع حرکت عبارت است از چرخش دندان، حول محور طولی دندان.اين نوع جابجايى دندان احتمال زيادى براى برگشت ارتودنسى دارد.

جابجایی انتقالی Translation

در این نوع جابجایی بدون تغییر در شیب دندان در محور طولی آن، دندان در امتداد مسیر اکلوزال خود جابجا می شود.

جابجایی رو به بیرون Extrusion

این حرکت عبارت است از حرکت دندان رو به خارج ساختار حمایت کننده ی آن.

جابجایی رو به داخل Intrusion

در این نوع جابجایی دندان به درون ساختار حمایتی خود حرکت داده می شود.

جابجایی به سمت دیستال دندان ها Distalization

در این نوع جابجایی دندان ها در امتداد مسیر اکلوزال و به سمت خارج خط وسط دندان ها حرکت می کنند.

جابجایی به سمت مزیال دندان ها Mesialization

در این نوع جابجایی دندان ها در امتداد مسیر اکلوزال و به سمت خط وسط دندان ها حرکت می کنند.

گسترده یا وسیع کردن عرض دندان ها Expansion

گسترده کردن عرض دندان ها عبارت است از جابجایی دندان های عقب به سمت خارج خط وسط دندان ها.

پروکلینیشن Proclination

پروکلینیشن به جابجایی نوک تاج دندان های قدامی به سمت لب ها گفته می شود.

جابجایی دندان ها به سمت زبانی آنها Lingualization

در این نوع جابجایی دندان ها به سمت زبانی قوس دندانی حرکت داده می شوند.

مراحل جابجایی دندان ها

جابجایی ارتودنتیک دندان ها در نتیجه ی فشاری که به دندان ها وارد می شود صورت می گیرد. این جابجایی طی سه مرحله انجام می شود: جابجایی ابتدایی در قسمت نوک دندان، فاز تأخیرى( بین تحریک و واکنش)، جابجایی تدریجی دندان.

فاز اول جابجایی

زمانی که به تاج دندان فشار وارد می شود، جابجایی ابتدایی در قسمت نوک دندان رخ می دهد. الیاف لیگامان پریودنتال (PDL) در کنار استخوان آلوئولار به سمتی که به آن فشار وارد می شود، فشرده می شود. در سمت مخالف، درست مقابل محلی که به آن فشار وارد می شود، الیاف لیگامان گسترده می شود و فشار خفیفی را تجربه می کند. مرکز مقاومت دندان به عنوان نقطه ای شناخته می شود که فشار وارده روی آن باعث می شود دندان به صورت کاملاً خطی در مسیر وارد آمدن فشار جابجا شود. از آنجا که به تاج دندان فشار وارد می شود، از مرکز مقاومت، نوک دندان، دور است. محل مرکز مقاومت دندان بسته به طول ریشه ی دندان و میزان حمایت استخوان پریودنتال متفاوت است، در نتیجه نوع دقیق جابجایی که اتفاق می افتد تغییر می کند. این عوامل در کنار عرض الیاف لیگامان پریودنتال و نیز میزان فشار، روی جابجایی ابتدایی در قسمت نوک دندان تأثیر می گذارند.

فاز دوم جابجایی

فاز تأخیر بین تحریک و واکنش عبارت است از تأخیر در جابجایی، که نشان دهنده ی تجدید قوای سلول ها و ایجاد فضای بسیار ریزی است که به الیاف لیگامان پریودنتال و استخوان پیرامون دندان اجازه می دهد بازسازی شوند. این همان دوره ای است که سلول های استئوکلاست به این منطقه گسیل می شوند و استئوبلاست ها فعال می شوند. (استئوکلاست ها سلول هایی هستند که در استخوان انباشته می شوند و مسئولیت جذب و تحلیل استخوان را به عهده دارند. استئوبلاست ها سلول هایی هستند که مسئولیت تولید استخوان را به عهده دارند.)

طول این مرحله به میزان فشاری بستگی دارد که به دندان وارد می شود. در صورتی که فشار زیادی به دندان وارد شود، ریشه ی دندان از قسمتی که فشرده می شود کاملاً به دیوار آلوئولار نزدیک می شود، و عروق موجود در آن منطقه کاملاً فشرده می شوند. در نتیجه، منطقه ای بدون سلول یا شفاف باقی می ماند، که اصطلاحاً بافت هیالینیزه شده (hyalinized) نامیده می شود. باید این بافت برداشته شود تا جابجایی دندان صورت گیرد. این اتفاق با تضعیف فرایند تحلیل رخ می دهد، جایی که درون فضای مغز استخوان همجوار استئوکلاست وجود دارد و استخوان های پیرامون منطقه ی فاقد سلول را جذب می کند.

فاز تأخیرى می تواند بین چند روز تا چند هفته طول بکشد. استفاده از نیروی نور می تواند ایجاد بافت هیالینیزه شده را به حداقل میزان ممکن خود برساند، در نتیجه طول زمانی این مرحله کاهش خواهد یافت.

فاز نهایی جابجایی

مرحله ی نهایی شامل بازسازی واقعی استخوان می شود، که عبارت است از تشکیل استخوان در منطقه ی مخالف اعمال فشار و تحلیل و جذب استخوان از منطقه ی تحت فشار است. این فرایند منجر به جابجایی دندان، کاهش کشش و فشار و نیز بی اثر شدن ابزار می شود. به طور خلاصه باید گفت که تحلیل استخوان در سمتی اتفاق می افتد که به الیاف لیگامان پریودنتال فشار وارد می شود، در حالی که تشکیل استخوان در سمت مخالف آن رخ می دهد.

معمولاً در مراحل اولیه ی جابجایی ارتودنتیک دندان ها، استخوان های اطراف آنها واکنش التهابی حاد از خود نشان می دهند. سیتوکین ها، که توسط سلول های تک هسته ای ترشح می شوند، از جمله واسطه های شیمیایی هستند که ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با سلول های استخوانی تأثیر متقابل روی یکدیگر داشته باشند. سیتوکین هایی مانند IL-1 می توانند باعث تولید و ترشح مواد متعددی شوند، از جمله پروستاگلاندین ها و انواع فاکتورهای رشد. تحقیقات حاکی از آن است که پروستاگلاندین موجب تحلیل استخوان و افزایش میزان جابجایی ارتودنتیک می شود.