دندان کوسه ای در کودکان

شاید تا به حال دیده باشید یک یا چند دندان دائمی در کودک در پشت دندانی شیری درآمده است به طوری که انگار کودک دو ردیف دندان دارد. همه ما می‌دانیم این وضعیت طبیعی نیست و کسی نباید در پشت دندان، دندان دیگری داشته باشد. به همین علت برخی از والدین ممکن است با مشاهده این وضعیت وحشت کرده و به کودک استرس وارد کنند. به این حالت دندان کوسه ای گفته می‌شود و خیلی ساده می‌توان آن را به صورت وجود هم‌زمان یک دندان شیری و دندان دائمی جایگزین آن توضیح داد. در واقع دندان دائمی جایگزین دندان شیری، در پشت دندان شیری بیرون زده است در حالی که هنوز دندان شیری نیفتاده است.

دندان کوسه ای چیست؟

دندان کوسه ای (shark teeth) در دو مرحله از رشد کودک ممکن است اتفاق بیفتد. اول در دوران حدود شش ‌سالگی که دندان‌های دائمی جلو در حال بیرون زدن و جایگزینی با دندان‌های شیری هستند و دوم در حدود 11 سالکی که دندانهای آسیاب بالایی در حال جایگزینی هستند. گاهی اوقات یک یا چند دندان دائمی در پشت دندان شیری بیرون میزند و هم‌زمان دو ردیف دندان دیده می‌شود. از آنجایی ‌که این وضعیت شبیه به آرواره کوسه است که دو ردیف دندان دارد، به آن دندان کوسه ای گفته می‌شود.

دندانهای شیری

از حدود پنج تا شش سالگی دندان‌های شیری شروع به جایگزینی با دندان‌های دائمی می‌کنند اما گاهی ممکن است این فرآیند از چهار سالگی شروع شده و یا برعکس تا هشت سالگی به تعویق بیفتد. کودکانی که دندان‌های شیری شان زودتر از دیگران در آمده است معمولاً آنها را زودتر از دیگران نیز از دست می‌دهند. معمولا دندانها به همان ترتیبی که بیرون زده‌اند، می‌افتند به این صورت که ابتدا دندان‌های جلویی وسطی (ابتدا فک پایین و سپس فک بالا) و پس از آنها به ترتیب دندان‌های جلوی کناری، دندانهای آسیاب اول، دندان‌های نیش و دندانهای آسیاب دوم می افتند. در این مراحل رشد برخی از کودکان هیجان ‌زده شده و برخی دیگر عصبی می‌شوند. معمولاً دختران دندان‌های شیری خود را زودتر از پسران از دست می‌دهند. دندان بندی دائمی در حدود 12 تا 13 سالگی دیده میشود.

دندان کوسه ای چگونگی ایجاد می‌شود؟

در حالت نرمال دندان‌های دائمی هنگامی که می‌خواهند از لثه بیرون بزنند، در طی این فرایند به تدریج ریشه دندان‌های شیری را حل می‌کنند. هنگامی که تنها مقدار کمی ریشه برای دندان شیری باقی مانده است، کودک متوجه لق شدن دندان میشود. در نهایت اتصال دندان با حفره دندان قطع شده و دندان می‌افتد. پس از آن راه برای بیرون زدن دندان دائمی باز شده و دندان دائمی به سمت جایگاه خود به سمت بیرون از لثه حرکت می‌کند.

اما در صورتی که نیروی کافی برای تحلیل بردن ریشه دندان‌های شیری وجود نداشته باشد یا گاهی اوقات به علت کمبود فضا در فک ،ممکن است دندان دائمی مسیر دیگری را در پیش گرفته و به ریشه دندان‌های شیری کاری نداشته باشد. در چنین شرایطی از آنجایی که دندان‌ دائمی نتوانسته نیروی کافی بر دندان شیری وارد کند، ریشه ‌های آن مدت بیشتری باقی می‌مانند و گاهی اوقات برای خارج کردن دندان شیری نیاز به مداخله درمانی وجود دارد. از آنجا که دندان شیری هنوز نیفتاده است، دندان دائمی مسیر خود را کج کرده و از پشت دندانی شیری که مقاومت کمتری دارد بیرون میزند. جای دندان دائمی در این محل راحت است چرا که فضای کافی برای بیرون زدن آن وجود دارد. در چنین شرایطی لازم نیست نگران باشید چرا که در صورت برداشتن دندان شیری و باز شدن مسیر دندان دائمی، در بیشتر موارد دندان دائمی به جایگاه اصلی خود حرکت می‌کند.

برخی کودکان با زبان خود به دندان‌ها فشار وارد می‌کنند تا فرآیند تسریع شده و عملکرد جویدن و صحبت کردن به روال عادی خود بازگردد. به خاطر داشته باشید این احتمال وجود دارد که ریشه دندان شیری بیشتر از آنچه فکر می‌کنید باشد و تنها با زبان زدن و فشار دادن ممکن است جدا نشود.

همچنین این احتمال وجود دارد که به علت حل شدن بخشی از ریشه، دندان شکسته و دچار عفونت شود و مشکلات جدی‌تر ایجاد کند. اگر دندان لق شده است، با استفاده از یک دستمال کاغذی تمیز دندان را گرفته و بچرخانید. در صورتی که ریشه دندان حل شده باشد به راحتی می‌توانید دندان را بکَنید.

فرایند لق شدن دندان بدون درد است اما ممکن است هنگام بیرون زدن دندان‌های آسیاب بزرگ کمی درد لثه تجربه شود. برای کاهش درد و ناراحتی می‌توان از مسکن های موضعی استفاده کرد. تا زمانی که جای دندان‌ها پر شود رژیم غذایی مناسبی برای کودک در نظر بگیرید تا هنگام جویدن غذا اذیت نشود. همچنین برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به او کمک کنید تا سلامت دهان کودک به خطر نیفتد.

درمان دندان کوسه ای چگونه است؟

این وضعیت اورژانسی نیست اما باید تحت درمان قرار بگیرد. در صورتی که دندانی پشت دندان دیگر رشد کرده است و این وضعیت بیشتر از سه ماه طول کشیده است، کودک را به دندان پزشک نشان دهید. دندان‌پزشک وضعیت او را ارزیابی می‌کند تا ببیند آیا مشکل مهمی ایجاد می‌شود و نیاز به مداخله درمانی وجود دارد یا خیر.

معمولا دندان شیری که سفت و محکم در جای خود مانده است، کشیده می‌شود و گاهی دندان‌های شیری مجاور نیز کشیده می‌شوند تا فضای بیشتری ایجاد شود. همچنین ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد پهنای دندان شیری را با تراشیدن و باریک کردن آن کاهش دهد تا دندان جدید فضای کافی داشته باشد. به این ترتیب دندان طبیعی به جایگاه مناسب باز می‌گردد اما ممکن است این فرآیند چند هفته یا چند ماه طول بکشد بنابراین باید صبور باشید. کودک ممکن است با زبان خود به هل دادن دندان کمک کند.

اگر از نزدیک به دندان‌های دائمی تازه درامده نگاه کنید متوجه می‌شوید سطح برنده آنها حالت اره‌ای دارد. به این دندانه ها ماملون (mammelons) گفته می‌شود که به مرور زمان با فرآیند جویدن ساییده شده و صاف می‌شوند. این دندانه های اره ای در همه دندانهای دائمی همه افراد در هنگام بیرون زدن از لثه وجود دارد. تفاوت دیگر دندان دائمی و شیری در رنگ آنها است به صورتی که سفیدی دندان‌های دائمی کمتر از دندان‌های شیری است. ممکن است در ابتدا به نظر برسد اندازه دندان‌های دائمی خیلی بزرگ است اما به ‌تدریج که صورت وجمجمه بیشتر رشد می‌کند اندازه آن متناسب می‌شود.