دندانهای عقل، ارتودنتیست و دندانپزشک

احتمالا بسيارى از ما اين جمله را شنيده ايم كه رويش دندانهاى عقل، موجب كجى دندانهاى جلو مى شود. حتى شايد بعضى از ما نيز براى جلوگيرى از كج شدن دندانهاى جلو دندانهاى عقل خود را كشيده ايم. در مقاله پيش رو قصد داريم نقش دندانهاى عقل در كج شدن دندانهاى جلو را بررسى نماييم.

آیا دندان عقل باعث کج شدن سایر دندان ها می شود؟

دندانهای مولار سوم که با نام دندانهای عقل آنها را میشناسیم عموما آخرین دندانهایی هستند که در انتهای قوس فکی رویش می یابند.برای آنکه رویش آنها به طور صحیح رخ دهد باید انتهای فک به اندازه کافی رشد کرده باشد تا بتواند خود را با این دندانها تطبیق دهد .با این وجود،این رویش کامل در بیشتر افراد بالغ به ندرت اتفاق می افتد.بیشترین میزان رشد در فک پایین, عموما در قسمت انتهایی آن رخ میدهد. اگر این رشد ناکافی باشد دندانهای عقل به صورت نهفته باقی میمانند.دندانهایی که نمیتوانند در زمان صحیح رویش پیدا کنند و به طور کامل در زیر لثه قرار دارند نهفته نام دارند و آنهایی که تنها قادر به سوراخ کردن قسمتی از لثه هستند نیمه نهفته نام دارند.

دندانپزشکان بر سر کشیدن دندانهای عقلی که  Symptomatic (علامت دار) هستند یا میتوانند باعث ایجاد مشکلاتی نظیر درد, عفونت و آسیب به سایر دندانها شوند اتفاق نظر دارند اما در مورد دندانهای عقلی که Asymptomatic هستند (علامتی ندارند) چطور؟

آیا دندان عقل حتما باید کشیده شود؟

عقیده عموم مردم بر این است که این دندانها هنگام رویش نیرویی شدیدبه سایر دندانها وارد میکنندو این نیرو موجب حرکت سایر دندانها شده و در نهایت باعث Crowding و به هم ریختگی دندانهای قدامی میشود اما این باور تا چه اندازه درست است؟

تحقیقات نشان میدهند سهم دندانهای عقل درحرکت و به هم ریختگی سایر دندانها بسیار ناچیز است و عوامل مهم دیگری نظیر residual growth (رشد باقیمانده فک ) در این به هم ریختگی دخیلند.حتی در صورتی که دندانهای عقل خارج شوند احتمالا” به هم ریختگی دندانهای قدامی رخ خواهد داد.از اینرو بیشتر ارتودنتیستها و جراحان فک و صورت به این نتیجه رسیده اند که کشیدن دندانهای عقل صرفا به دلیل جلوگیری از به هم ریختگی سایر دندانها امری نادرست است.

در حقيقت اگر قرار باشد دندانهاى عقل به دندانهاى جلويى خود نيرو وارد كنند اين نيرو بايستى در يك خط مستقيم عمل كند و در نتيجه آن بايستى بيشتر دندانهاى نيش به جلو هل داده شوند تا اينكه دندانهاى جلويى آنهم بصورت عرضى كج شوند.در عمل آنچه كه بيشتر اتفاق مى افتد نامرتبى دندانهاى جلويى مى باشد تا جلوزدگى دندانهاى نيش كه خود دليلى ديگر بر اين مدعاست كه دندانهاى عقل عامل نامرتبى دندانهاى جلو نيستند.  البته دلایل فراوان دیگری برای کشیدن این دندانها وجود دارد که به آن اشاره می کنیم.

دلایلی که بر اساس آن توصیه میشود دندانهای عقل نهفته یا نیمه نهفته خارج شوند این است که دندانهای نیمه نهفته در معرض خطر بالای پوسیدگی (در کوتاه مدت یا بلند مدت) قرار دارند و دندانهای نهفته نیز میتوانند موجب ایجاد مشکلات پاتولوژیکی از جمله ایجاد کیست و تحلیل دندانهای مجاور شوند. يعنى هنوز هم ممكن است بخواهيم دندانهاى عقل را بكشيم اما به شرطى بايد اين كار انجام شود كه از مشكل ساز بودن اين دندانها مطمئن شويم وگرنه دليلى تحت عنوان كج شدن دندانهاى جلو تحت تاثير اين دندانها وجود ندارد.

 در ادامه  به چند مورد از این مشکلات اشاره خواهیم کرد.

در این تصویر دو دندان عقل فک بالا و پایین را میبینید که در زیر دندانهای مولار دوم قرار گرفته اند و موجب تحلیل شدید ریشه دندانهای مولار دوم شده اند به طوری که موجب شده هر دو دندان مولار دوم و سوم کشیده شوند و در شکل وضعیت ریشه آنها را میبینید.

در این تصویر دندانهای عقل فک بالا را میبینید که با مشکل رویشی مواجه اند و تنها با رادیوگرافی میتوان متوجه این موضوع شد.این دندانها قادر نخواهند بود به اندازه کافی رویش پیدا کنند و از اینرو باید خارج شوند.در تصویر راست در صورتی که دندان عقل خارج نشود موجب آسیب به دندان مولار دوم خواهد شد.

در این تصویر دندانهای عقل را میبینیم که شکل نگرفته اند ولی با ریشه دندانهای مولار دوم overlap  پیدا کرده اند که میتوانند در دراز مدت موجب بروز مشکلات احتمالی شوند.

تشخیص کشیدن یا نکشیدن دندان عقل

برای بررسی وضعیت دندانهای عقل بهترین راه تهیه تصاویر Panoramic radiograph است که قادر به ارزیابی چندین فاکتور نظیر اندازه دندان,شکل ریشه های دندان,جهت رویشی, وجود یا عدم وجود فضای کافی,وضعیت استخوان فک و موارد دیگر هستند.توصیه می شود برای آگاهی  از سیر تکاملی این دندانها، هر 3 یا 4 سال یکبار بررسی های رادیوگرافیک انجام شودچرا که اثرات ناشی ازدندانهای عقل ، مدت زمان طولانی تری بعد از بروز مشکل ظاهر میشوند و ممکن است در آن زمان آسیب هایی جدی رخ داده باشد.برای درک اهمیت ارزیابی مداوم این دندانها ، تصاویر زیر را ببینید:

• A : در سن 15 سالگی دندانهای عقل اندکی به سمت جلو تمایل پیداکرده اند
• B: سه سال بعد این تمایل بیشتر شده. رشد در قسمت انتهایی فک پایین به اندازه ای نبوده که بتواند به دندانهای عقل اجازه رویش صحیح را بدهد.در این زمان باید اقدام به کشیدن این دندانها می شده است چرا که امکان رویش صحیح ندارند.
• C: در 21 سالگی دندانهای عقل فک پایین به صورت افقی قرار گرفته اند که خروج و کشیدن آنها را مشکل تر میکند.
• D: دندانهای عقل فک پایین برای خروج باید سگمنته(تکه تکه) میشدند. مهارتهای جراح دندانپزشک خروج این دندانها را حتی در شرایطی بسیار بد امکانپذیر میکند.اما این نوع جراحی ها علاوه بر دندانپزشک برای بیمار نیز سخت خواهند بود.

از این رو اكنون توصیه میشود دندانهای عقل را از نظر فاکتورهایی که عنوان شد،بررسی کرده ویا تحت نظر بگیرید تا در صورت لزوم قبل  از بروز مشکلات بیشتر خارج شود؛ اما اينكه دندانهاى عقل را فقط با اين ايده بكشيم كه ممكن است بعدا دندانهاى جلويى را كج كند، ديگر نظريه قابل تاييدى به شمار نمى رود.